Epidemia cholery w roku 1855 w okolicach Olejowa
Dodane przez Remek dnia Lipca 17 2009 22:54:57
W XIX wieku ziemie naszych przodków często nawiedzały różne epidemie i klęski głodu. Najwięcej ofiar w tej części Wschodniej Galicji pochłonęły podobno dwie epidemie cholery z 1831 i 1855 roku, oraz wielki głód z roku 1830. Na razie udało się potwierdzić duże rozmiary epidemii z roku 1855. Do danych z lat 1830 i 1831 (księgi zgonów parafii Jezierna) jeszcze nie mamy dostępu, może uda się to w przyszłości.

Rzymsko-katolicka księga zgonów dostarcza nam wiedzy tylko o części populacji. Ale dla Olejowa i Białokiernicy mamy także dane z ksiąg grekokatolickich więc dla tych wsi lista ofiar jest prawie pełna (do kompletu brakuje tylko Żydów). Na pewno było to dla okolic Olejowa duże nieszczęście, powodujące znaczny ubytek ludności. Następnym takim kataklizmem była dopiero epidemia tyfusu w 1919 roku.

Okres inkubacji cholery jest bardzo krótki, 1 do 2 dni, a przebieg gwałtowny. Pierwsza odnotowana ofiara, mieszkaniec Olejowa, zmarł 24 lipca 1855 - i zapewne zaraził sie niedługo wcześniej. Zgony trwały przez cały sierpień, a w początkach września choroba wygasła.

W Olejowie zmarły łącznie 64 osoby (36 grekokatolików i 28 wyznania rzymskokatolickiego). W Białokiernicy 12 osób (7 wyznania rzymskokatolickiego i 5 grekokatolików). Dla trzech innych wiosek dysponujemy tylko danymi o zmarłych wyznania rzyskokatolickiego. W Bzowicy pięć osób, w Manajowie dwie, w Harbuzowie jedna. Razem 84 ofiary śmiertelne, znane z imienia i nazwiska.

Nie wiemy, ilu ludzi chorowało. Większość zarażonych zapewne przeżyła, z mniejszym lub większym spustoszeniem w organizmie. Maksymalna śmiertelność przy braku leczenia wynosi do 50%, więc co najmniej dwustu zachorowało (a prawdopodobnie więcej). Na pewno dla wszystkich mieszkańców był to straszny okres.

Nie dysponujemy żadnymi relacjami z Olejowa, ale są takie z innych części Galicji. Ludzie nie wiedzieli, w jaki sposób rozprzestrzenia się ta choroba i jak się przed nią uchronić. Bakteria przecinkowca cholery została odkryta dopiero w 1883 r. Wcześniej podejrzewano powietrze. "Od powietrza, głodu, ognia i wojny - wybaw nas, Panie!" - te stare słowa modlitwy śpiewamy czasem w kościele, nie zdając sobie sprawy z ich znaczenia. A dla tamtych ludzi z XIX wieku to była przerażająca codzienność i błagalna prośba o odwrócenie nieszczęścia. Z niepokojem słuchano bicia dzwonów, oznajmiających kolejne pogrzeby. We wszystkich zagrożonych miejscowościach następował wzrost religijności: modlono się zbiorowo o odpędzenie morowego powietrza. Ludową patronką od cholery była święta Rozalia. Ludzie ślubowali różne wota - po swoim szczęśliwym ocaleniu wystawiali kapliczki i krzyże. Zapewne były i takie w okolicach Olejowa.

W tamtych czasach wyleczyć można się było tylko płynami. Odwodnione organizmy bardzo ich potrzebowały. No i ci, którzy w czasie zarazy nie pili wody (głównego źródła przenoszenia zarazków) zwykle przeżywali. Ale już chorym alkohol pewnie niewiele pomagał. Stosowano też różne zupy ziołowe, rosoły. Najlepsze wyniki dawało picie solonej wody - nie wiadomo jednak, jak wielu ludzi o tym wiedziało. Podręczniki medyczne z epoki zalecały też kąpiele i nacieranie olejkiem kamforowym czy alkoholem (taką kurację mogliśmy zobaczyć na filmie "Huzar" z Juliettą Binoche, którego akcja toczy się w czasie epidemii cholery) i różne inne - trudno powiedzieć, jak skuteczne, środki - typu kataplazmy na brzuch i tym podobne "wynalazki".

Na liście ofiar są też dzieci miejscowych elit. Trzyletni syn olejowskiego mandatariusza i dwuletnia córka olejowskiego ekonoma. Trójka dzieci grecko-katolickiego proboszcza. Ich rodzice mieli większe możliwości i środki niż biedne rodziny chłopskie, a mimo to nie udało się tych dzieci uratować.

Warto tu wspomnieć o strasznej tragedii w rodzinie unickiego księdza parocha Fabiana Żukowskiego. W ciągu półtorej miesiąca zmarło pięć osób z jego rodziny. Czwórka na cholerę. Jako pierwsza - 7 sierpnia 1855 - Rozalia Żukowska, 73 lata, nazwisko panieńskie NN, 1mo voto Łuszczyńska, żona prywatnego oficjalisty Stefana Żukowskiego. Była to macocha lub stryjna księdza proboszcza Żukowskiego. Pochowano ją na cmentarzu rzymsko-katolickim. 12 sierpnia zmarła dwójka dzieci księdza parocha - trzy i pół letni Aleksander i jednoroczna Zofia. A 15 sierpnia trzecie dziecko - trzy i pół letnia Paulina (bliźniaczka Aleksandra). I ksiądz proboszcz Żukowski musiał sam swoje dzieci chować. Nie ma żadnej przerwy w innych pogrzebach, więc ks. Fabian sam na cholerę nie zapadł i cały czas pełnił swoje obowiązki w parafii. Może jego organizm był już uodporniony - jeśli np. przeszedł epidemię cholery z 1831 roku. 20 września 1855 w domu Żukowskich zmarła piąta osoba. Stefan Żukowski, lat 71, prywatny oficjalista, mąż wspomnianej wyżej Rozalii Żukowskiej. Jako przyczynę zgonu zapisano "consumptio", czyli wyniszczenie/wycieńczenie. Grecko-katolicka księga zgonów nie podaje, jak był on spokrewniony z parochem Żukowskim. Ale wiek i mieszkanie pod jednym wskazuje, że mógł być ojcem (lub stryjem) księdza Floriana.

O proboszczu Żukowskim możemy podać jeszcze jedną informację z tej księgi zgonów. Na pewno był przyjazny ludziom i miłosierny dla ubogich. Przyjął pod swój dach chorego na cholerę żebraka, 75-letniego Dionizego Mikołów. Niestety, tenże zmarł 27 września. Ale może byli i inni, którzy przeżyli.

Zastanawiająca jest mała ilość zgonów w okolicy, w porównaniu do Olejowa. Być może wojsko ustawiło jakiś kordon sanitarny i chorobę udało się ograniczyć terytorialnie. Kolejna niewiadoma wiąże się z pochówkami. Urzędowe zalecenia zwykle nakazywały grzebać zmarłych na osobnym cmentarzu cholerycznym - nie wiemy, czy tak było i w Olejowie. Należałoby o to zapytać współczesnych mieszkańców wioski, może zachowała się jakaś tradycja o takim miejscu.

Warto też dodać, że wśród zmarłych byli także ludzie w sile wieku, którzy pozostawili żyjących współmałżonków, a być może i małe dzieci. Byt tych rodzin na pewno znacznie się pogorszył, niektórym mogła zajrzeć w oczy nędza. O tym także należy pamiętać.




Zmarli w czasie epidemii cholery 1855 roku:


24 lipca 1855:

1. Z Olejowa, dom nr 43: Stefaniszyn Daniel, 53 lata
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

27 lipca 1855:

2. Z Olejowa, dom nr 33: Burij Jan, 45 lat
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

3. Z Olejowa, dom nr 33: Burij Ewa, 9 lat
córka włościanina olejowskiego Jana Burija
(greckokatolicka księga zgonów)

30 lipca 1855:

4. Z Olejowa, dom nr 36: Krzywa Rozalia, 3 lata
córka włościanina Macieja Krzywego i Anny z domu Kołtowskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

1 sierpnia 1855:

5. Z Olejowa, dom nr 25: Rzepka Franciszek, 2 i 1/4 roku
syn włościanina Józefa Rzepki i Marianny z domu Wergelas
((rzymskokatolicka księga zgonów)

6. Z Białokiernicy, dom nr 43: Łucyk Marianna (oryg. "Łuczyk"), 8 lat
córka włościanina Grzegorza Łucyka (oryg. "Łuczyk") i Marianny z domu Masztalerz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

3 sierpnia 1855:

7. Z Białokiernicy, dom nr 9: Złoczowska Ewa, 26 lat
córka Piotra i Matrony Złoczowskich
(greckokatolicka księga zgonów)

4 sierpnia 1855:

8. Z Olejowa, dom nr 25: Sokołowska Łucja, 1 i 1/2 roku
córka włościanina Mikołaja Sokołowskiego i Marianny z domu Masny
(rzymskokatolicka księga zgonów)

6 sierpnia 1855:

9. Z Olejowa, dom nr 95: Ilków Apolonia z domu Krzywy, 25 lat
żona pracownika dniówkowego Maksymiliana Ilków
(rzymskokatolicka księga zgonów)

10. Z Harbuzowa, dom nr 3: Dusberger Anna, z domu Sawicka, 30 lat
żona pasterza owiec Józefa Dusberger
(rzymskokatolicka księga zgonów)

7 sierpnia 1855:

11. Z Olejowa, dom nr 71: Żukowska Rozalia, nazwisko panieńskie NN, po 1-szym mężu Łuszczyńska, 73 lata
żona Stefana Żukowskiego, prywatnego oficjalisty
(rzymskokatolicka księga zgonów)

8 sierpnia 1855:

12. Z Białokiernicy, dom nr 40: Różycki Wincenty, kowal, 52 lata
mąż Apolonii z domu Masztalerz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

13. Z Manajowa, dom nr 31: Urban Józef, pracownik dniówkowy, 28 lat
mąż Marianny z domu Nyczaj (oryg. "Nyczay")
(rzymskokatolicka księga zgonów)

9 sierpnia 1855:

14. Z Olejowa, dom nr 140: Owczarz Kazimierz, 72 lata
włościanin, mąż Franciszki z domu Radom
(rzymskokatolicka księga zgonów)

15. Z Olejowa, dom nr 140: Sokołowska Małgorzata, z domu Owczarz, 21 lat
żona włościanina Piotra Sokołowskiego
(rzymskokatolicka księga zgonów)

16. Z Olejowa, dom nr 143: Sokołowska Marianna, z domu Masny, 51 lat
żona włościanina Mikołaja Sokołowskiego
(rzymskokatolicka księga zgonów)

17. Z Olejowa, dom nr 48: Wodecki Augustyn, włościanin, 58 lat
mąż Rozalii z domu Masztalerz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

18. Z Olejowa, dom nr 51, Ilków Grzegorz, 6 miesięcy
syn włościanina olejowskiego Maksyma Ilków
(greckokatolicka księga zgonów)

10 sierpnia 1855:

19. Z Olejowa, dom nr 64, Dybasz Bazyli, 12 lat
córka włościanina olejowskiego Łukasza Dybasza
(greckokatolicka księga zgonów)

11 sierpnia 1855:

20. Z Olejowa, dom nr 111: Drozdowski Franciszek de Paula, 3 i 1/4 roku
syn kucharza Wojciecha Drozdowskiego i Kseni z domu Wałyluk
(rzymskokatolicka księga zgonów)

21. Z Olejowa, dom nr 1: Zaperekopna Katarzyna, 28 lat
służąca rządcy dóbr olejowskich
(greckokatolicka księga zgonów)

22. Z Olejowa, dom nr 76: Drozda Anastazja, 5 miesięcy
córka włościan olejowskich Marcina i Heleny Drozda
(greckokatolicka księga zgonów)

23. Z Olejowa, dom nr 1: Linda Tekla, 2 lata
córka włościan olejowskich Mikołaja i Marii Linda
(greckokatolicka księga zgonów)

24. Z Białokiernicy, dom nr 25: Diaków Gabriel, 45 lat
włościanin białokiernicki
(greckokatolicka księga zgonów)

12 sierpnia 1855:

25. Z Olejowa, dom nr 75: Żukowski Aleksander, 3,5 roku
syn miejscowego proboszcza Fabiana Żukowskiego i Zofii
(greckokatolicka księga zgonów)

26. Z Olejowa, dom nr 75: Żukowska Zofia, 1 rok
córka miejscowego proboszcza Fabiana Żukowskiego i Zofii
(greckokatolicka księga zgonów)

27. Z Olejowa, dom nr 35: Drozda Katarzyna, 1,5 roku
córka włościan olejowskich Mikołaja i Marii Drozda
(greckokatolicka księga zgonów)

28. Z Białokiernicy, dom nr 5: Kusiakiewicz Justyna, 61 lat, wdowa
żebraczka
(rzymskokatolicka księga zgonów)

13 sierpnia 1855:

29. Z Olejowa, dom nr 39: Sokołowski Jakub, 2 miesiące
syn parobka Antoniego Sokołowskiego i Marianny z domu Dybasz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

30. Z Olejowa, dom nr 61: Krzywy Sebastian, włościanin, 50 lat
mąż Magdaleny z domu Kosińskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

31. Z Białokiernicy, dom nr 5: Kusiakiewicz Piotr, pracownik dniówkowy, 29 lat
mąż Marianny z domu Laszkiewicz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

14 sierpnia 1855:

32. Z Olejowa, dom nr 1 (zapewne dwór): Kowalik Jan, kawaler, 20 lat
syn pasterza owiec Jakuba Kowalika i Marianny z domu Pistola z Moraw
(rzymskokatolicka księga zgonów)

33. Z Olejowa, dom nr 2: Fellner Karol Franciszek, 3 lata
syn mandatariusza (sędziego), szlachcica Karola Fellnera i Marii z domu Lewickiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

34. Z Białokiernicy, dom nr 4: Petrykowska Tekla, z domu Czoroglani, 38 lat
wdowa po ekonomie Józefie Petrykowskim
(rzymskokatolicka księga zgonów)

15 sierpnia 1855:

35. Z Olejowa, dom nr 75: Żukowska Paulina, 3,5 roku
córka miejscowego proboszcza Fabiana Żukowskiego i Zofii
(greckokatolicka księga zgonów)

36. Z Olejowa, dom nr 127: Osiecki Maciej, pracownik dniówkowy, 37 lat
mąż Agnieszki z domu Tomczyszyn
(rzymskokatolicka księga zgonów)

37. Z Olejowa, dom nr 170: Kowalów Rozalia, z domu Sokołowska, 58 lat
wdowa po włościaninie Janie Kowalów
(rzymskokatolicka księga zgonów)

38. Z Białokiernicy, dom nr 27: Wiszenko Pelagia, 26 lat
żona mieszkańca Białokiernicy Cyryla Wiszenko
(greckokatolicka księga zgonów)

39. Z Bzowicy, dom nr 48: Czajkowski Wawrzyniec, 10 lat
syn włościanina Kazimierza Czajkowskiego i Rozalii z domu Szafirowicz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

16 sierpnia 1855:

40. Z Olejowa, dom nr 14: Druczek Tekla, 11 miesięcy
córka włościanina Grzegorza Druczek i Justyny z domu Masztalerz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

41. Z Olejowa, dom nr 54: Procyk Maria, 8 lat
córka włościan olejowskich Ignacego i Anny Procyk
(greckokatolicka księga zgonów)

42. Z Olejowa, dom nr 13: Niemilowska Maria, 28 lat
żona włościanina olejowskiego Ignacego Niemilowskiego
(greckokatolicka księga zgonów)

43. Z Olejowa, dom nr 75: Górski Kazimierz, 58 lat
oryg. "Gurski", dozorca pasieki, mieszkaniec wsi Hucisko Pieniackie
(greckokatolicka księga zgonów)

17 sierpnia 1855:

44. Z Olejowa, dom nr 1 (zapewne dwór): Paszczak Jan, 19 lat
syn Wiktorii Paszczak z domu Dybasz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

45. Z Olejowa, dom nr 61: Krzywy Tomasz, 4 i 1/2 roku
syn włościanina Sebastiana Krzywego i Magdaleny z domu Kosińskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

46. Z Olejowa, dom nr 38: Olejnik Tatiana, 52 lata
wdowa po włościaninie olejowskim Grzegorzu Olejniku
(greckokatolicka księga zgonów)

18 sierpnia 1855:

47. Z Olejowa, dom nr 58: Stepków Anna, z domu Drozdowska, 71 lat
wdowa po włościaninie Aleksym Stepków
(rzymskokatolicka księga zgonów)

48. Z Olejowa, dom nr 57: Bielecka Maria, 51 lat
wdowa po włościaninie białokiernickim Kazimierzu Bieleckim
(greckokatolicka księga zgonów)

49. Z Olejowa, dom nr 41: Kowal Katarzyna, 55 lat
żona włościanina olejowskiego Jakuba Kowala
(greckokatolicka księga zgonów)

50. Z Olejowa, dom nr 39: Łuciw Helena, 44 lata
żona włościanina olejowskiego Nicetasa Łuciw
(greckokatolicka księga zgonów)

19 sierpnia 1855:

51. Z Olejowa, dom nr 51: Miaskowska Katarzyna, (nazwisko panieńskie nie podane), 69 lat
wdowa po włościaninie Walentym Miaskowskim
(rzymskokatolicka księga zgonów)

52. Z Olejowa, dom nr 158: Radom Marianna, 5 lat
córka włościanina Mikołaja Radoma i Magdaleny z domu Kusiakiewicz
(rzymskokatolicka księga zgonów)

53. Z Olejowa, dom nr 41: Kowal Grzegorz, 57 lat
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

20 sierpnia 1855:

54. Z Olejowa, dom nr 61: Bezpalko Magdalena, z domu Kosińska, 68 lat
wdowa po włościaninie Andrzeju Bezpalko
(rzymskokatolicka księga zgonów)

55. Z Olejowa, dom nr 124, Procyk Nicetas, 35 lat
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

21 sierpnia 1855:

56. Z Olejowa, dom nr 41: Burij Anna, 22 lata
żona włościanina olejowskiego Michała Burija
(greckokatolicka księga zgonów)

57. Z Olejowa, dom nr 41: Kowal Jakub, 83 lata
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

58. Z Olejowa, dom nr 84: Bednarz Marta, 21 lat
córka włościan olejowskich Aleksego i Katarzyny Bednarz
(greckokatolicka księga zgonów)

59. Z Białokiernicy, dom nr 4: Kusiak Marcella, z domu Bilecka, 34 lata
żona włościanina Jakuba Kusiaka
(rzymskokatolicka księga zgonów)

60. Z Białokiernicy, dom nr 4: Laszkiewicz Marianna, z domu Bilecka, 35 lat
żona włościanina Dominika Laszkiewicza
(rzymskokatolicka księga zgonów)

22 sierpnia 1855:

61. Z Olejowa, dom nr 64: Hajduk Antoni, włościanin, 50 lat
mąż Anny z domu Tywor
(rzymskokatolicka księga zgonów)

62. Z Olejowa, dom nr 37: Nahorniak Anastazja, 1,5 rok
córka włościan olejowskich Dionizego i Anny Nahorniak
(greckokatolicka księga zgonów)

23 sierpnia 1855:

63. Z Olejowa, dom nr 32: Romaniszyn Matrona, 8 lat
córka włościan olejowskich Jana i Agafii Romaniszyn
(greckokatolicka księga zgonów)

64. Z Olejowa, dom nr 112: Kowal Jan, 52 lata
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

65. Z Białokiernicy, dom nr 22: Daniłów Łukasz, 67 lat
żebrak białokiernicki
(greckokatolicka księga zgonów)

66. Z Bzowicy, dom nr 42: Korobij Franciszek (oryg. "Korobiy"), 1 i 1/2 roku
syn włościanina Grzegorza Korobija (oryg. "Korobiy") i Anny z domu Hajda
(rzymskokatolicka księga zgonów)

24 sierpnia 1855:

67. Z Olejowa, dom nr 51: Majbroda Katarzyna, 18 lat, panna
córka włościanina Jana Majbroda (ex Białkowce) i Marianny z domu Miaskowskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

68. Z Olejowa, dom nr 51: Majbroda Marianna, 20 lat, panna
córka włościanina Jana Majbroda (ex Białkowce) i Marianny z domu Miaskowskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

69. Z Olejowa, dom nr 39: Łuciw Anastazja, 9 lat
córka włościan olejowskich Mikołaja i Heleny Łuciw
(greckokatolicka księga zgonów)

25 sierpnia 1855:

70. Z Olejowa, dom nr 147: Opryszko Melania, 39 lat
żona włościanina olejowskiego Jana Opryszko
(greckokatolicka księga zgonów)

71. Z Olejowa, dom nr 56: Mandziuk Maria, 4 miesiące
córka włościan olejowskich Leona i Marii Mandziuk
(greckokatolicka księga zgonów)

72. Z Olejowa, dom nr 59: Wałyluk Paraskewa, 71 lat
wdowa po włościaninie olejowskim Andrzeju Wałyluk
(greckokatolicka księga zgonów)

73. Z Olejowa, dom nr 39: Łuciw Eliasz, 6 lat
syn włościan olejowskich Nicetasa i Heleny Łuciw
(greckokatolicka księga zgonów)

74. Z Bzowicy, dom nr 15: Palamarz Katarzyna, z domu Radom, 48 lat
żona włościanina Szymona Palamarza
(rzymskokatolicka księga zgonów)

26 sierpnia 1855:

75. Z Olejowa, dom nr 36: Procyk Barbara, 3 lata
córka włościan olejowskich Jana i Anny Procyk
(greckokatolicka księga zgonów)

76. Z Olejowa, dom nr 52: GacJakub, 83 lata
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

27 sierpnia 1855:

77. Z Olejowa, dom nr 75: Mikołów Dionizy, 74 lata
żebrak olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

78. Z Białokiernicy, dom nr 7: Pałamarz Jan, 51 lat
włościanin białokiernicki
(greckokatolicka księga zgonów)

29 sierpnia 1855:

79. Z Olejowa, dom nr 58: Dybasz Józef, 40 lat
włościanin olejowski
(greckokatolicka księga zgonów)

4 września 1855:

80. Z Manajowa, dom nr 57: Krupska Franciszka, z domu Koniuszy, 32 lata
żona pracownika dniówkowego Konrada Krupskiego
(rzymskokatolicka księga zgonów)

5 września 1855:

81. Z Olejowa, dom nr 2: Jawornicka Antonia Felicja, 2 i 1/4 roku
córka olejowskiego ekonoma, szlachcica Kacpra Jawornickiego i Elżbiety z domu Wnarowskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)

8 września 1855:

82. Z Bzowicy, dom nr 50: Bezpalko Katarzyna, z domu Ptasznik, 61 lat
wdowa po włościaninie Michale Bezpalko
(rzymskokatolicka księga zgonów)

83. Z Bzowicy, dom nr 14: Guławski Feliks, 30 lat
wędrowny prywatny pisarz z okręgu żółkiewskiego
(rzymskokatolicka księga zgonów)

12 września 1855:

84. Z Olejowa, dom nr 81: Radom Franciszek, 12 lat
syn włościanina Józefa Radoma i Marianny z domu Czajkowskiej
(rzymskokatolicka księga zgonów)




Czym jest cholera? Według Wikipedii jest to ostra i zaraźliwa choroba zakaźna przewodu pokarmowego, której przyczyną jest spożycie pokarmu lub wody skażonej szczepami przecinkowca cholery (Vibrio cholerae). Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej, głównie przez skażoną ludzkimi odchodami wodę, rzadziej przez zanieczyszczone ręce.

Głównym objawem jest biegunka, o konsystencji wody. Częstemu oddawaniu stolca nie towarzyszy jednak bolesne parcie, jak w innych chorobach zakaźnych. Czasami występują również chlustające wymioty, bez nudności. Chory szybko się odwadnia. Wysuszenie skóry powoduje charakterystyczny wygląd, zwany choleryczną twarzą. Zostrzone rysy twarzy i zapadnięte oczy, pomarszczona skóra. Głos staje się szczekający, piskliwy lub zachrypnięty. Spada ciśnienie krwi, tętno staje się szybkie, występują zaburzenia orientacji i bolesne skurcze mięśni. W przypadku nieuzupełniania płynów dojść może do śpiączki, a dalej do zejścia śmiertelnego.

W naszych czasach leczenie polega na uzupełnianiu utraconych płynów, doustnie i przez wlewy kroplowe. Stosowane są także antybiotyki.

Więcej ciekawych informacji o tej chorobie możecie także przeczytać w internecie na stronie: CHOLERA - ZARAZA MOROWA XIX WIEKU