Majątek hr. Aleksandra Wodzickiego w 1905 r.
Dodane przez Remek dnia Listopada 11 2007 01:31:09
[źródło: "Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem". Kraków 1905, nakładem Wydziału Krajowego]

W skład majątku ziemskiego hrabiego Aleksandra Wodzickiego z Olejowa i jego żony, hrabiny Marii z Dzieduszyckich, wchodziły dobra położone w okolicy sąsiadujących ze sobą wiosek: Olejowa, Bzowicy, Białokiernicy, Hukałowiec, Harbuzowa i Moniłówki.

Największe z nich były dobra olejowskie. Samej ziemi ornej było w nich tyle, co w pozostałych pięciu majątkach hrabiego razem wziętych.

Ogółem według w/w źródła w 1905 roku cały majątek ziemski hr. Aleksandra miał powierzchnię 2.530 hektarów, 55 arów i 13 metrów kwadratowych (dla lepszego zobrazowania spróbujmy sobie wyobrazić kwadrat o rozmiarach 5 x 5 kilometrów).

Z tego:
- role, czyli grunty orne: 1.437 hektarów, 41 arów i 71 metrów kwadratowych (ok. 56,8%),
- lasy: 864 hektary, 50 arów i 67 metrów kwadratowych (ok. 34,2%),
- łąki: 152 hektary, 24 ary i 21 metrów kwadratowych (ok. 6,0%),
- pastwiska: 40 hektarów, 6 arów i 65 metrów kwadratowych (ok. 1,6%),
- ogrody: 22 hektary, 3 ary i 23 metry kwadratowe (ok. 0,9%),
- grunty podbudowlane: 5 hektarów, 44 ary i 36 metrów kwadratowych (ok. 0,2%),
- nieurodzajne, czyli nieużytki: 98 arów i 55 metrów kwadratowych (ok. 0,04%),
- "inne, od podatku wolne": 7 hektarów, 85 arów i 75 metrów kwadratowych (ok. 0,3%).

W tym skorowidzu dóbr tabularnych dla każdego z majątków były też zapisane sumy podatków, jakie rocznie musiał z nich płacić hrabia Wodzicki. Niestety, brak sumy podatku domowo - klasowego dla Białokiernicy (oryginał, z którego pochodziły skany zamieszczone na stronie internetowej Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej - był w tym miejscu uszkodzony). Ogółem - bez podatku domowo - klasowego z Białokiernicy - hrabia Aleksander płacił rocznie ze swoich dóbr 3.751 koron i 27 halerzy podatków, w tym 3.160 koron i 87 halerzy państwowego podatku gruntowego oraz 590 koron i 40 halerzy podatku domowo - klasowego.

Wyszczególnione dane z tego skorowidza dób tabularnych z 1905 roku podajemy w tabelce poniżej.

I wojna światowa chyba mocno nadszarpnęła fortunę Wodzickich. Moskale zrabowali i podpalili dwór, przepadło całe wyposażenie (nie bez udziału miejscowej ludności) i żywy inwentarz. Walczące armie i stojący miesiącami w tej okolicy front przyczynił się też do szkód w lasach. Zniszczony dwór olejowski nigdy nie został odbudowany.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej majątki ziemskie hrabiego Aleksandra były już na pewno znacznie mniejsze. Przede wszystkim część gruntów ziemskich została rozparcelowana, na mocy ustawy sejmowej, więc zapewne za jakimś odszkodowaniem. Ziemię z takiej parcelacji wielkich polskich majątków mogli nabywać (i to na korzystnych warunkach, za przysłowiowe grosze) wyłącznie Polacy, zabroniona była jej sprzedaż Ukraińcom, Żydom i innym mniejszościom narodowym. Ta ustawa poprawiła znacznie byt wielu niezamożnych Polaków z Kresów, ale przy okazji stała się dodatkowym zarzewiem konfliktu z innymi narodowościami, przede wszystkim z Ukraińcami.

Na miejscu dawnego folwarku Wodzickich - Halczyna Dolina - powstała osada o tej samej nazwie. Większość jej mieszkańców stanowili ludzie miejscowi - Polacy z Olejowa, Bzowicy czy Trościańca Wielkiego. Były też osoby z innych części Polski - w tym zawodowy fotograf. W okolicy Olejowa powstawała nowa wioska. Niestety, jej szybki rozwój przerwała po kilku latach II wojna światowa. Osadników z Halczynej Doliny spotkał smutny los "wrogów ludu". W lutym 1940 roku Sowieci otoczyli wioskę i wszystkich, bez wyjątku, młodych i starych, zdrowych i chorych, wywieźli na podwodach do stacji Młynowce koło Zborowa, a stamtąd dalej pociągami towarowymi na wschód. Wielu najsłabszych z nich, przede wszystkim starcy, chorzy i część małych dzieci, zmarło już w czasie podróży.

TABELA:
ZESTAWIENIE MAJĄTKÓW ZIEMSKICH
HRABIEGO ALEKSANDRA WODZICKIEGO
I JEGO ŻONY MARII Z HR. DZIEDUSZYCKICH W 1905 R.

 

Białokiernica:

Bzowica:

Harbuzów:

Hukałowce:

Moniłówka:

Olejów:

OGÓŁEM:

Role

57 ha,
6 arów,
16 m2

46 ha,
93 ary,
27 m2

355 ha,
2 ary,
42 m2

172 ha,
96 arów,
29 m2

79 ha,
22 ary,
51 m2

726 ha,
21 arów,
6 m2

1.437 ha,
41 arów,
71 m2

Łąki

25 ha,
25 arów,
83 m2

-

89 ha,
42 ary,
45 m2

7 ha,
67 arów,
78 m2

1 ha,
62 ary,
21 m2

28 ha,
25 arów,
94 m2

152 ha,
24 ary,
21 m2

Ogrody

3 ha,
10 arów,
35 m2

19 arów,
96 m2

6 ha,
56 arów,
79 m2

45 arów,
3 m2

25 arów,
90 m2

11 ha,
44 ary,
93 m2

22 ha,
3 ary,
23 m2

Pastwiska

10 ha,
57 arów,
65 m2

14 arów,
56 m2

7 ha,
4 ary,
83 m2

-

-

22 ha,
29 arów,
61 m2

40 ha,
6 arów,
65 m2

Lasy

96 ha,
68 arów,
80 m2

-

369 ha,
69 arów,
96 m2

195 ha,
55 arów,
82 m2

-

202 ha,
56 arów,
9 m2

864 ha,
50 arów,
67 m2

Grunta podbudowlane

8 arów,
20 m2

9 arów,
50 m2

3 ha,
25 arów,
75 m2

93 ary,
98 m2

1 ar,
62 m2

1 ha,
5 arów,
31 m2

5 ha,
44 ary,
36 m2

Nieurodzajne

-

-

-

-

98 arów,
55 m2

-

98 arów,
55 m2

Inne, od podatku wolne

-

-

2 ha,
34 ary,
75 m2

-

-

5 ha,
51 arów

7 ha,
85 arów,
75 m2

RAZEM

192 ha,
76 arów,
99 m2

47 ha,
37 arów,
29 m2

833 ha,
36 arów,
95 m2

377 ha,
58 arów,
90 m2

82 ha,
10 arów,
79 m2

997 ha,
33 ary,
94 m2

2.530 ha,
53 ary,
86 m2

Państwowy podatek gruntowy

245 kr.,
26 hal.

83 kr.,
34 hal.

833 kr.,
96 hal.

306 kr.,
88 hal.

131 kr.,
15 hal.

1.560 kr.,
28 hal.

3.160 kr.,
87 hal.

Państwowy podatek
dom. - klas.

x

-

39 kr.,
80 hal.

39 kr.,
20 hal.

-

456 kr.,
40 hal.

590 kr.,
40 hal.

Ogółem podatki:

245 kr.,
26 hal.

83 kr.,
34 hal.

928 kr.,
76 hal.

346 kr.,
8 hal.

131 kr.,
15 hal.

2.016 kr.,
68 hal.

3.751 kr.,
27 hal.


Na koniec dwie uwagi techniczne do w/w tabeli:
1) Brak jest sumy podatku domowo - klasowego dla Białokiernicy (co wyjaśniono wyżej w artykule)
2) W oryginalnym tekście ze skorowidza dóbr tabularnych, przy zestawieniu wszystkich powierzchni dla wioski Hukałowce, zauważono błąd wydawców z 1905 roku. Przeliczona komputerowo suma wszystkich powierzchni majątku hr. Aleksandra w tej wiosce, różniła się od sumy podanej w źródle o 17 metrów kwadratowych (in plus). Więc raczej niewielki błąd, ale dla porządku wpisano w tym miejscu tabeli sumę uzyskaną z przeliczenia komputerowego.