W poszukiwaniu starych źródeł o Olejowie zaglądamy też do zagranicznych bibliotek internetowych. Efekty na razie niewielkie - słownie dwa materiały. O oporze włościan w Trościańcu Wielkim w 1824 r. (który opublikujemy osobno) i właśnie ten tutaj materiał o proteście Rusinów w olejowskim okręgu wyborczym w 1848 roku. W polskich źródłach jeszcze nie trafiliśmy na informacje z tego okresu. Przez Google Books udało się tylko znaleźć wzmiankę, że w 1848 roku posłem z okręgu Olejów w obwodzie Złoczowskim został Karol Hubicki, właściciel dóbr Nakwasza.

Karol Hubicki, poseł z Olejowa w 1848 r.
Zdjęcie z książki "Galicya w powstaniu styczniowem"
(autor dr Jan Stella-Sawicki, Lwów, Księgarnia Gubrynowicza i Syna, 1913).
(kliknij żeby obejrzeć)


Jak wynika z opisu oryginalny dokument protestu był w języku ruskim, natomiast odpowiedź wicegubernatora hrabiego Agenora Gołuchowskiego - po niemiecku.

---

[źródło: Архівне Управління при Раді Міністрів Української РСР, Інститут Суспільних Наук АН УРСР, Центральний Державний Історичний Архів УРСР у Львові. ”Класова боротва селянства Східної Галичини (1772-1849). Документи і матеріали. Видавництво ”Наукова Думка”, Київ 1974. Tłumaczenie z jęz. ukraińskiego R. Paduch]


PROTEST RUSINÓW W CZASIE WYBORÓW W OKRĘGU OLEJOWSKIM W 1848 ROKU

---

dokument nr 221
1848 rok, 15 czerwca - list Ruskiej Rady w mieście Zborowie do Naczelnej Ruskiej Rady z protestem przeciwko niezgodnym z prawem wyborom delegatów do parlamentu w olejowskim okręgu wyborczym.

Pokój wam!

Z Bogiem i za Jego łaską zawiązała się w dniu dzisiejszym w naszym dekanacie Zborowskim rada narodowa ruska w mieście Zborowie, o czym prześwietną radę Naczelną we Lwowie śpieszymy powiadomić.

Od rady ruskiej dekanatu Zborowskiego

Dnia 15 czerwca 1848 [r.]

Przewodniczący Ilewicz - dziekan zborowski.

Zastępcy przewodniczącego: Joachim Zarżickij - proboszcz Jeziernej, Petro Miź - proboszcz Zborowa.

Sekretarz - Andrej Kowalskij,

Dnia 13 czerwca 1848 [r.] odbyły się wybory posłów na sejm walny w dystrykcie Olejowskim (cyrkułu Złoczowskiego), do którego dystryktu nasz dekanat i nasza rada ruska należą.

Czujemy się w obowiązku przeciw wyborom wyborców (*), jak i obraniu posła w naszym okręgu uroczyście zaprotestować z [następujących] powodów:

1) Między ogłoszeniem patentu o wyborach, a terminem wyboru na wyborców (Wahlmänner) czas był tak krótki (w niektórych wsiach, miasteczkach ledwie jeden, dwa dni), że niepodobna było, by nasz lud wiejski o celu i ważności rzeczy objaśnić a do wyborów nakłonić, do czego tym więcej czasu było potrzeba, że poprzez najmylniejsze pogłoski ludzie nieprzyjaźni naszemu narodowi usilnie starali się włościan od tych wyborów odwieść (**), dla której to przyczyny jak w innych dystryktach, tak i w naszym, wiele wiosek do wyborów nie przystąpiło, do czego i to [jeszcze] się przyczyniło, że te wybory powierzone zostały dominiom (***), do których, ponieważ one w swoim dawnym nie zmienionym stanie do tej pory zostają, włościanie zaufania nie mieli.

2. Termin wyboru posła w Olejowie w taki sposób został ogłoszony, że w niektórych wioskach wyborcy w dniu wyznaczonym w Olejowie na wybór posła dopiero w samym dniu wyborów byli zawiadomieni, a z tej przyczyny wielu wyborców (Wahlmänner) w Olejowie nie było obecnych.

Z tego naocznie widać, że nasz wiejski lud ruski nie będąc należycie i zgodnie z prawem reprezentowanym, byłby pozbawiony możliwości domagania się na następnym sejmie swojego dobra w drodze konstytucji.

Upraszamy prześwietną radę Naczelną narodową ruską we Lwowie i protest ten do swojej wiadomości przyjąć, i środki dla dobra naszego narodu w tej mierze obmyśleć.

Od rady ruskiej dekanatu Zborowskiego.

Dnia 15 czerwca 1848 [r.]

Przewodniczący - Ilewicz - dziekan zborowski.

Zastępcy przewodniczącego - Joachim Zarżickij, Iwan Rudnickij - członek rady narodowej ruskiej.

Sekretarz - Andrej Kowalskij,

CDIA URSR we Lwowie, f. 180, op. 2, spr. 16, ark 20-21. Rękopis. Oryginał.


(*) w/w zapis sugeruje, że wybory 1848 były pośrednie (w stylu przypominającym amerykański) - czyli uprawnieni wybierali grono elektorów, a ci dopiero dokonywali (spomiędzy siebie?) wyboru właściwego posła
(**) inne źródła podają, że rozpuszczano pogłoski, iż wybrani posłowie mają podpisać w Wiedniu nową pańszczyznę
(***) majątkom ziemskim

---

dokument nr 228
1848 r,. 12 lipca - powiadomienie od wicegubernatora Galicji dla zastępcy przewodniczącego Naczelnej Ruskiej Rady o przekazaniu do parlamentu włościańskich skarg co do naruszeń prawa wyborczego.

Dostojny panie!

Ministerstwo spraw wewnętrznych dekretem nr 1634 z 2 bieżącego miesiąca zarządziło w związku ze skargami wielu ruskich mieszkańców okręgów Brzeżańskiego i Złoczowskiego co do wyborów posłów w Brzeżanach, Bóbrce, Narajowie, Sokolińcach, Olejowie i Glinianach powiadomienie ich, że skargi zostaną skierowane do Reichstagu, który ma je rozpatrzyć.

O czym zawiadamiam waszą dostojność w związku z waszym listem do mnie w tej sprawie z 23 czerwca bieżącego roku.

Pozostaję z całym szacunkiem waszej dostojności oddanym sługą.

[Agenor] Gołuchowski.

Lwów, 12 lipca 1848 r.

CDIA URSR we Lwowie, f. 180, op. 2, spr. 16, ark 74. Rękopis. Oryginał. Przekład z niemieckiego.