Rys historyczny parafii rzym.-katolickiej w Trościańcu Wielkim

[źródło: Antoni Worobiec "Dzieje parafii i kościoła p.w. Najśw. Serca Jezusa w Trościańcu Wielkim (1906-2006)". Zielona Góra 2006, wyd. Wspólnota Trościanieckich Rodaków w Kosieczynie gm. Zbąszynek. ISBN 83-912004-2-6]

POŁOŻENIE
Trościaniec Wielki - do r.1939 duża polska wieś (1750 mieszk.) leży na historycznej ZIEMI ZAŁOZIECKIEJ, w dawnym województwie ruskim, w czasach zaboru austriackiego w powiecie zborowskim, województwa tarnopolskiego. W okresie przynależności do ZSRR (po r.1939) w rejonie załozieckim, od r. 1991 w rejonie zborowskim – podstawowej jednostce administracyjnej terenowej Ukrainy.
Ze względu na niski stan zaludnienia – ok. 450 mieszkańców (r.2004) wieś Trościaniec – już bez przymiotnika „Wielki” – stał się obecnie „osadą o wiejskim charakterze”.

TROCHĘ GEOGRAFII
Wieś w granicach administracyjnych, sprzed r. 1939 zajmowała ok. 2.800 ha gruntów ornych w lasach położonych na północnej rubieży W y ż y n y P o d o l s k i e j.
Grube podkłady pylastej glinki lessowej stanowiły tu doskonałe podłoże glebowe.
W obszarach o dużych różnicach wysokości ten łatwo rozpuszczalny materiał unosiły wody roztopowe tworząc głębokie bruzdy terenowe, rowy, wąwozy typowe dla Podola:
j a r y p o d o l s k i e. W takim głębokim jarze, na odcinku długości ok. 3 km., po obu skłonach doliny rzeki S m o l a n k i ciągnęła się wieś Trościaniec.
Jary podolskie były w tej krainie głównym czynnikiem osadniczym. Na terenie powiatu zborowskiego, gdzie do r. 1939 było łącznie 68 jednostek osadniczych – aż 56 usytuowanych było w jarach dolinnych rzek, lewych dopływów Dniestru, które swoje wody zlewały do Morza Czarnego.
Okolice Trościańca cechowały się urozmaiconym urzeźbieniem: liczne pagórki, wzgórza dochodzące do 400 m. n.p.m., np: wzniesienie O b y d r a w niwie pól Karczemki – 389 m., liczne zagłębienia terenowe, głębokie wąwozy dróg dojazdowych – tworzyły urzekający krajobraz.
Uważny Czytelnik niech zwróci uwagę, że był ongiś taki krajobraz, ale go nie ma!
W tym miejscu pragnę przywołać Czesława Miłosza, który po powrocie z sentymentalnej podróży do ojcowskiej doliny Iksy, tak opisywał swoje spostrzeżenia:
…” Komunizm to wróg sadów, gajów, samotnych osad, dróg polnych i ścieżek…”
Wycięcie sadów i zagajników, zasypanie wąwozów, ścięcie miedz… to przekształcenie terenu do kolektywnej gospodarki…”
Podobnie stało się w okolicach Trościańca. Na znacznym odcinku zasypano koryto Solanki. Zamknięto działalność wielu szemrzących źródełek. Zasypano rowy, jeziora śródpolne Nie ma dróg polnych, drużyn, ścieżek, co biegły i wiły się wśród wysokich zbóż, chowały się w przepaścistych wąwozach. Zginęły zupełnie sady, zagajniki, „ gaiki”, „zaręby”, samotnie stojące drzewa, krzyże przydrożne
Wszędzie, aż po daleki horyzont wzniesień harbuzowsko – manajowskich pusta dal stepowa.

RYS HISTORYCZNY
Nazwa wsi, w formie „TRZCIANIEC” pojawia się po raz pierwszy w r.1511, w związku z podziałem dóbr załozieckich pomiędzy córkami Jadwigą i Anna Sienieńskiemi.
Oryginalny akt podział u dobr ojcowskich, sporządzony we Lwowie przytacza
o Sadok Barącz – dominikanin z Podkamienia w Kronice Oleska:

„Item bona Żałoźcze cum allis villis…
Częstopady, Reniszów, Białogłowy et Trzcianiec…”
Całe to zdanie w przekładzie na język polski miałoby następujące brzmienie:
…Zatem dobra załozieckie wraz z wsiami: Czystopady, Reniów, Białogłowy i Trościeniec otrzymuje Jadwiga żona Marcina Kamienieckiego.

Jadwiga z Sieneńskich wyszła bowiem za mąż za Marcina Kamienickiego wojewodę podolskiego.
Prawdopodobnie, Trościaniec wraz z kluczem załozieskim przeszedł od Kamienieckich na Wiśniowieckich, a następnie Potockich. W r.1772 Piotr Potocki sprzedał dobra załozieckie, w tym też Trościaniec, cześnikowi litewskiemu Michałowi Ronikierowi, a ów odsprzedał je płk wojsk królewskich Wojciechowi Miączyńskiemu.
Należy dodać, że ród Miączyńskich zaliczał się do elit towarzyskich czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego . Syn Wojciecha – Ignacy Miączyński piastował urząd szambelana królewskiego. W drugiej połowie XVIII w. dworzanie królewscy chętnie budowali dla siebie w malowniczych obszarach podmiejskich Warszawy dwory, pałace, letnie rezydencje. We wsi książęcej – Mokotowie, wśród nich, elegancję odznaczał się pałacyk „Miączyń” – własność Ignacego Miączyńskiego; dziś imię Miączyńskich upamiętniono jedynie w nazwie jednej z ulic Mokotowa.
Ignacy Miączyński, ożeniony z właścicielką Pieniak, w r. 1790 odkupił klucz załoziecki wraz z Trościańcem i rozpoczął z rozmachem wiele inicjatyw gospodarczych w dolinie Górnego Seretu. W ciągu dwóch pokoleń panowania Miączyńskich Ziemia Załoziecka stała się jedną z bogatszych ziem Małopolski Wschodniej. To on sprowadziwszy majstrów holenderskich („Olędrów”) zmeliorował dolinę Seretu, tworząc na odcinku ok. 50 km sieć dużych stawów w: Pieniakach, Markopolu, Radyszczach, Załoźcach, Wertełce.
Niezamieszkałą część załozieckiego zamku przebudował na manufakturę sukna i kocy, w tym celu sprowadził z Anglii maszyny przędzalnicze i fachowych sukienników.

W r.1814 klasztor SS Miłosierdzia w Żałoźcach uzyskał zgodę na nabycie, wystawionego na licytację majątku Miączyńskich w Trościańcu. Skomplikowane rozliczenia dotyczące kupna Trościańca wlokły się aż do r. 1857*. Odtąd datuje się własność zakonu (800 ha ziemi ornej: 600 ha lasu) aż do roku 1939.
Działalność gospodarcza Potockich i Miączyńskich wywarła wpływ na poziom gospodarki chłopskiej i dworskiej Trościańca. W dwugiej połowie XIX w. wieś dla odróżnienia od innych podolskich Trościańców otrzymała urzędową nazwę – Trościaniec Wielki.

W istocie rzeczy była to już duża wieś. Według danych Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego (tom XIV) wieś liczyła w r.1884: - ogółem 1531 mieszkańców, 255 zagród chłopskich i miała we własności 1961 morgów ziemi ornej, 126 morgów łąk i pastwisk. W innym materiale źródłowym wydanym dla celów dydaktycznych w Złoczowie (1885) czytamy, że „trościanieccy chłopi, podobnie jak folwark… przestawiali się na opłacalną hodowlę bydła i koni…” Następnie stwierdza się, że …”chów bydła i koni był staranny … pszczelarstwo i sadownictwo rozwija się pomyślnie…*
W tym samym materiale geograficzno-statystycznym znajdujemy informację o stosunkach wyznaniowych panujących pod koniec XIX w. w największych wsiach Ziemi Załozieckiej. Ilustruje je następujące zestawienie:

Wieś	Ogółem mieszkańców	Rzymsko - katolicy	Greko - katolicy	Mojżeszowi
MILNO	2.296	1.065	1.056	175
OLEJÓW	1.613	607	964	41
TROŚCIANIEC WIELKI	1.504	1.194	300	7

----
* Rys geograficzno-statystyczny Okręgu Złoczowskiego, Złoczów -1885
* Spis dokumentów Domu SS Miłosierdzia w Załaźcach, przechowywanych w Domu Centralnym w Krakowie