dnd, d&d dungeons and dragons
 
Olejów na Podolu
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Strona główna ˇ Artykuły ˇ Galeria zdjęć ˇ Forum strony Olejów ˇ Szukaj na stronie Olejów ˇ Multimedia
 
isa, dnd.rpg.info.pl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Nawigacja
Strona główna
  Strona główna
  Mapa serwisu

Olejów na Podolu
  Artykuły wg kategorii
  Wszystkie artykuły
  Galeria zdjęć
  Pokaz slajdów
  Panoramy Olejowa 1
  Panoramy Olejowa 2
  Panoramy inne
  Stare mapy
  Stare pocztówki Olejów
  Stare pocztówki Załoźce
  Stare pocztówki inne
  Stare stemple 1
  Stare stemple 2
  Multimedia
  Słownik gwary kresowej
  Uzupełnienia do słownika
  Praktyczne porady1
  Praktyczne porady2
  Archiwum newsów
  English
  Français

Spisy mieszkańców
  Olejów
  Trościaniec Wielki
  Bzowica
  Białokiernica
  Ratyszcze
  Reniów
  Ze starych ksiąg

Literatura
  Książki papierowe
  Książki z internetu
  Czasopisma z internetu

Szukaj
  Szukaj na stronie Olejów

Forum
  Forum strony Olejów

Linki
  Strony o Kresach
  Inne przydatne miejsca
  Biblioteki cyfrowe
  Varia
  Nowe odkrycia z internetu

Poszukujemy
  Książki

Kontakt
  Kontakt z autorami strony

 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Olejów na Podolu
Aktualnie na stronie:
Artykułów:1281
Zdjęć w galerii:1876

Artykuły z naszej strony
były czytane
5785861 razy!
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 

DWÓR OLEJOWSKI ZA CZASÓW HRABIÓW STARZEŃSKICH.


Wygląd okolic dworu Starzeńskich Olejowie na starym na planie, nieznana data (lata czterdzieste XIX wieku?).



1) Dwór olejowski. Murowany budynek, wzniesiony na początku XIX wieku przez hrabiów Starzeńskich, na miejscu małego drewnianego dworku

2) Budynek nr 2 - mieszkania oficjalistów. W czasie I wojny światowej już nie istniał, w tym miejscu austriackie wojsko pobudowało drewniane baraki dla chorych i rannych. Budynek często występował w księgach kościelnych do 1865 roku, później niestety mamy w materiałach dziesięcioletnią lukę, a od roku 1876 już nie ma o nim zapisów. Prawdopodobnie zburzony między 1866 a 1875 przez hrabiego Kazimierza Wodzickiego. Mógł to być budynek drewniany.

3) Budynek nr 3 - mieszkanie nadleśniczego. W czasach powstawania tego planu stał zapewne w tym miejscu budynek drewniany. Późniejsza murowana leśniczówka z czasów hrabiów Wodzickich, widoczna na zdjęciach z lat I wojny światowej, posiadała konstrukcję z końca XIX wieku, trochę podobną do olejowskiej starej szkoły. Być może projektował je ten sam budowniczy.

4) Duży budynek gospodarczy - najprawdopodobniej drewniana stodoła. Za czasów hrabiów Wodzickich w tym miejscu pobudowano dwa murowane budynki gospodarcze, w układzie przypominającym literę "L".

5) Dwa małe budynki o nieznanym przeznaczeniu, zapewne gospodarcze. Za czasów Wodzickich zastąpiły je trzy niskie budynki gospodarcze, tworzące razem z leśniczówką układ "czworaków", z kwadratowym dziedzińcem pośrodku.

6) Mały budynek o nieznanym przeznaczeniu, zapewne gospodarczy. Być może tutaj mieściła się olejowska owczarnia hrabiego Starzeńskiego. W czasie I wojny już nie istniał. Na tej samej osi, lecz znacznie bliżej drogi (w okolicy napisu "Dominium") stał wtedy "szklany budynek" (niem. "Glashaus") z dobudówką i kominami - prawdopodobnie ocieplana oranżeria.

7) Budynek o nieznanym przeznaczeniu, w czasie I wojny już nie istniał.

8) Ozdobny klomb, zapewne dzieło architekta od krajobrazów. W czasie I wojny rosły tu już spore drzewa.

9) Główna droga dojazdowa do dworu.

10) Cerkiew grecko-katolicka Świętego Mikołaja. Budynek na tym planie jest jeszcze budowlą z muru pruskiego, powstałą w 1741 roku jako fundacja Stefana Błędowskiego, pułkownika wojsk koronnych, ówczesnego dzierżawcy Olejowa, z przyłożeniem się miejscowych parafian. Dokument z wizytacji olejowskiej cerkwi w 1761 podaje, że poprzednio stała w tym miejscu niewielka świątynia drewniana, pełniąca funkcję kaplicy zamkowej.

Ciekawostka, że teren przy cerkwi jest na tym planie wyraźnie zaznaczony jako cmentarz (widoczne krzyże). To to tak zwany "stary cmentarz" grecko-katolicki. Nie był użytkowany od lat 60-tych XVIII wieku ("nowy cmentarz", czyli istniejący do dziś cmentarz grecko-katolicki koło cerkwi Świętego Ilji powstał około 1761 roku). Lecz w latach 40-tych XIX wieku, gdy rysowano plan, wciąż były na nim jakieś nagrobki, a nie pusty plac, dlatego teren oznaczono jako cmentarz. Drewniane krzyże już pewnie dawno popróchniały, ale mogły zostać jakieś kamienne. Ciekawe, co się z nimi stało? Być może usunięto je w czasie przebudowy cerkwi w 1870 roku, gdy budynek z pruskiego muru zastąpiono znacznie większą świątynią murowaną z cegły. Warto też odnotować, że na tym kawałku poświęconej ziemi spoczywają nie tylko grecko-katoliccy Olejowianie. W latach 80-tych i 90-tych XVII wieku, gdy świątynia pełniła funkcję kaplicy zamkowej, grzebano tutaj zmarłych z ran i chorób żołnierzy Rzeczypospolitej. Nie tylko z miejscowego garnizonu, ale także z chorągwi, które do Olejowa i innych fortalicji ściągały na zimę spod Kamieńca. W złoczowskich księgach zmarłych z tego okresu trafiają się żołnierze z różnych polskich i litewskich jednostek. Księgi olejowskie się nie zachowały, ale na pewno tutaj było podobnie. Zmarłych żołnierzy wyznania łacińskiego nie wożono dalej, tylko chowano na miejscu, na zamkowym cmentarzyku.




DWÓR OLEJOWSKI ZA CZASÓW HRABIÓW WODZICKICH.


Okolice dworu możemy Wam przedstawić na pięknych fotografiach lotniczych z czasów II wojny światowej. Wykonali je lotnicy niemieckiej Luftwaffe w maju i czerwcu 1944 roku. W niespełna rok później negatywy zostały zdobyte przez armię amerykańską. Obecnie są przechowywane w jednej z placówek Amerykańskiego Archiwum Narodowego w College Park, stan Maryland.

Bardzo dziękujemy Panu Rogerowi Zavadoskiemu z USA za podarowanie nam tych materiałów.
We are extremely grateful to Mr Roger Zavadoski from the USA for donating these materials.




Skan ze zbiorów Amerykańskiego Archiwum Narodowego - From the collection of the United States National Archives II, Cartographic Division, College Park, Maryland,
Records Group 373, Captured German Aerial Photos, Box number GX4214SGf29, Dated 25.5.1944.


Skan ze zbiorów Amerykańskiego Archiwum Narodowego - From the collection of the United States National Archives II, Cartographic Division, College Park, Maryland,
Records Group 373, Captured German Aerial Photos, Box number GX4214SGf30, Dated 25.5.1944.


Skan ze zbiorów Amerykańskiego Archiwum Narodowego - From the collection of the United States National Archives II, Cartographic Division, College Park, Maryland,
Records Group 373, Captured German Aerial Photos, Box number GX4214SGf32, Dated 25.5.1944.


Skan ze zbiorów Amerykańskiego Archiwum Narodowego - From the collection of the United States National Archives II, Cartographic Division, College Park, Maryland,
Records Group 373, Captured German Aerial Photos, Box number GX8104SDf159, Dated 8.6.1944.


1) Dwór olejowski, nieodbudowany po zniszczeniach z czasów I wojny światowej. Na pierwszych zdjęciach brakuje części dachu - taki stan trwał przez cały okres II Rzeczypospolitej. Zubożony po wojnie i rabunkach hrabia Wodzicki nie miał pieniędzy na odbudowę dworu i sam już w nim nie mieszkał. Literą "A" zaznaczyliśmy żwirowany podjazd i główne wejście do dworu, literą "B" wyjście na taras widokowy, literą "C" wejście dla służby.

2) Przybudówka do dworu, dobudowana w czasach hrabiów Wodzickich (nie ma jej na starym planie z czasów Starzeńskich).

3) Leśniczówka.

4) Budynek gospodarczy z trzema bramami i trzema parami okien - prawdopodobnie obora dla krów.

5) Budynek gospodarczy o nieznanym przeznaczeniu - być może stodoła, przy której stał kierat, napędzający maszyny rolnicze?

6) Okrąg, wyglądający na ślady kieratu, napędzającego jakieś maszyny w sąsiednim budynku gospodarczym (stodole?).

7) Miejsce po trzech niskich budynkach gospodarczych nieznanego przeznaczenia, razem z leśniczówką tworzących układ "czworaków". Po I wojnie światowej zachował się tylko jeden z nich - po lewej. W nieistniejącym długim budynku u góry mieściła się prawdopodobnie owczarnia Wodzickich.

8) Fundamenty baraków austriackiego szpitala wojskowego z czasów I wojny światowej. Za czasów hrabiów Starzeńskich i w pierwszych latach gospodarowania w Olejowie hrabiego Kazimierza Wodzickiego stał w tym miejscu budynek nr 2, w którym mieszkali dworscy oficjaliści.

9) Plac po klombie przed dworem - po drzewach, widocznych na zdjęciach z czasów I wojny, już nie ma śladu. Nie wiemy, czy wycięto je w latach 1917-1919, czy też za pierwszej sowieckiej okupacji 1939-1941.

10) Główna droga dojazdowa do dworu.

11) Miejsce po budynku oranżerii (przez Austriaków ze szpitala wojskowego zwanej "Glashaus" - "szklany dom"). Był to spory budynek, przypominający z wyglądu sale gimnastyczne przy szkołach z czasów PRL. Prawdopodobnie ocieplany. Składowano w nim na zimę delikatne gatunki roślin, a być może niektóre rosły tam na stałe - na starym zdjęciu z I wojny widać, że w budynku spokojnie pomieściłyby się całe drzewa. Oranżeria została kompletnie zniszczona w czasie I wojny światowej i na załączonych zdjęciach lotnicznych nie ma już po niej śladu.

12) Cerkiew grecko-katolicka Świętego Mikołaja (istniejąca do dziś). Na zdjęciach z niskiej wysokości w pobliżu cerkwi wyraźnie widać regularne pojedyncze mogiły niemieckich żołnierzy, poległych w Olejowie od zimy 1943 do wiosny 1944. Za czasów sowieckich te groby zostały zrównane z ziemią, lecz w Niemczech zachowała się pamięć o tym miejscu i w roku 2011 szczątki wszystkich żołnierzy (razem 29) zostały ekshumowane i przeniesione na niemiecki cmentarz wojenny w Potyliczy koło Żółkwi. Czytelnicy mogą o tym przeczytać w naszym artykule Niemiecki cmentarz wojenny w Olejowie.

13) Droga na Załoźce.

14) Droga do centrum wsi Olejów i dalej na Zborów.




OLEJOWSKA FORTALICJA.





Na koniec trochę dalsza "wyprawa w czasie", aż do XVII wieku. Z tego okresu mamy bardzo niewiele źródeł.

Gdy Olejów został doszczętnie zniszczony w czasie jednego z najazdów tatarskich, spłonęła też cerkiew parafialna pod wezwaniem Świętego Proroka Ilji. Ocaleli parafianie (zapewne niezbyt liczni) przenieśli się do kaplicy zamkowej, która nie była zniszczona. Jest to ważna wskazówka, gdzie dokładnie mieścił się drewniany zamek (a precyzyjnie raczej drewniano-ziemny fort) z czasów Sobieskiego, w którym stacjonował oddział około 50 żołnierzy i dwie sześciofuntowe armaty. W dawnej literaturze lokowano go błędnie na tzw. "Ślepakowej Górze" - zarośniętym lasem wzgórzu na północ od Olejowa. A tymczasem ów fort znajdował się na miejscu późniejszego dworu i cerkwi Świętego Mikołaja. Teren tutaj wyraźnie się podnosi, co widać na filmach.

Niestety, dokładne ślady XVII-wiecznych umocnień zostały zatarte przez późniejsze niwelacje. Na jednym ze zdjęć lotniczych widać coś jakby negatyw zasypanej fosy przy trójkątnym bastionie. Jeśli to rzeczywiście ślad bastionu, to osłaniał on bramę olejowskiej fortalicji od strony Załoziec. I wtedy drugi, podobny, znajdowałby się po przeciwnym krańcu, osłaniając bramę od strony Zborowa. Wspomniane wyżej dwie armaty, wymienione w inwentarzu olejowskiego arsenału, mogły stać po jednej na każdym z bastionów. To wszystko to jednak nasza dobra wiara, nie poparta żadnymi dowodami. Niwelacja po II wojnie światowej, przeprowadzona rękami miejscowych kołchoźników w ramach niszczenia polskich pamiątek, skutecznie zatarła dawny wygląd tego miejsca. A badań archeologicznych jeszcze pewnie długo nikt nie będzie w Olejowie prowadził.

Co wiemy na pewno?

1) W Olejowie istniała "fortalicja" w której stacjonowała załoga wojskowa. W roku 1694 wysyłano stąd wiadomości o ruchach ordy i sytuacji pod Kamieńcem, i to jest najstarsza wzmianka wprost o militarnym punkcie w tym miejscu. Lecz mamy też dowody pośrednie. W latach 80-tych XVII wieku Tatarzy corocznie (czasem po kilka razy w roku) przeprowadzali niszczycielskie najazdy, specjalnie skierowane na majątki polskich dowódców - króla Sobieskiego, Sieniawskich, Jabłonowskich. I to był główny powód budowy fortyfikacji w Olejowie. Wydaje się, że "zamek" już istniał w 1687 roku - dowodem na to są spisy koni w stadninie olejowskiej. Ponad setka w roku 1687 i ponad siedemdziesiąt w roku 1690. Czyli w niebezpiecznych czasach, przy corocznych najazdach, przez co najmniej trzy lata (1687-1690, innych inwentarzy nie mamy) olejowska stadnina nie wpadła w ręce Tatarów. Ten szczęśliwy traf można jedynie wytłumaczyć obecnością w okolicy jakiegoś bezpiecznego schronienia, niedostępnego dla ordyńców.

2) W arsenale olejowskiej fortalicji znajdowały się: 2 armaty sześciofuntowe, 7 hakownic (akerbuzów) i 29 flint skałkowych. Uzbrojenie dla około 50 ludzi, czyli jednej chorągwi - semenów lub piechoty.

3) Miejscowym dowódcą był jakiś ważny człowiek, który zbierał i wysyłał informacje wprost do króla. W roku 1694 przez mały Olejów przechodziły informacje wywiadowcze z Kamieńca Podolskiego.

4) Drewniano-ziemne umocnienia mieściły się na terenie obejmującym obszar późniejszego dworu i cerkwi grecko-katolickiej Świętego Mikołaja, co jeszcze dziś jest widoczne.

5) Przebiegała przez nie droga Zborów - Załoźce, więc w obwałowaniach były co najmniej dwie bramy.

6) Główny zarys fortyfikacji był lekko owalny, czy raczej "jajowaty", ze zwężeniem w okolicach cerkwi. Czy przylegały do nich także dwa trójkątne bastiony - tego już nie można potwierdzić.

7) W pobliżu cerkwi (wówczas kaplicy zamkowej) były jakieś podmokłe tereny, widoczne jeszcze na mapie z 1855 roku, a po tej dacie zmeliorowane. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wodę z nich wykorzystywano do zasilenia fosy.

8) Znamy nazwisko jednego z "gości" olejowskiej fortalicji. Na liście jeńców tureckich i tatarskich, przetrzymywanych w roku 1690 w złoczowskim zamku, znajduje się Tatarzyn "Kara Budziacki, pod Nesterowcami wzięty die 19 Martij", czyli dnia 19 marca [1690 roku]. Kara to jego imię (po polsku: Czarny), a drugie słowo oznacza krainę z której pochodził - obecnie część obwodu odeskiego na Ukrainie. Był żołnierzem ordy budziackiej. Nie wiemy jak trafił do polskiej niewoli - czy po rozbiciu jego jednostki, czy też gdy oddzielił się od innych dla prywatnej grabieży. Ale Nesterowce leżą tylko kilka kilometrów od Bzowicy. Jeśli nawet nie złapali go żołnierze z olejowskiego garnizonu, to na pewno trafił w pętach do Olejowa - najbliższej fortalicji - i tu przebywał przez jakiś czas w lochu, nim odstawiono go na złoczowski zamek. I raczej nie był to dla niego miły pobyt. Od schwytanych Tatarów starano się szybko wydobyć informacje o trasie przemarszu czambułu, a zwłaszcza o miejscu, gdzie miał stanąć ich główny kosz (obóz), do którego mniejsze oddziały ściągały zagrabione łupy i jeńców. Była to najlepsza sposobność rozbijania ich po kolei i odbicia nieszczęsnych ludzi, pobranych w tatarski jasyr. Stąd przesłuchania pojmanych ordyńców były bardzo brutalne, zwykle z użyciem tortur.



Na koniec drobna pomoc dla wyobraźni Czytelników. Jak mogła wyglądać olejowska fortalicja w czasach najazdów Turków i Tatarów. Wykorzystamy tu znaleziony na YouTube fragment filmu "Pan Wołodyjowski", przedstawiający stanicę w Chreptiowie. Podobny widok mogli mieć podróżni, wjeżdżający do Olejowa od strony Załoziec. Wśród łąk na lekkim wzniesieniu drewniana palisada. Po lewej stronie widoczna drewniana wieża kaplicy Świętego Mikołaja. Bardziej w prawo (trochę inaczej niż na tym filmie) wyróżniał się dach dworku, w którym mieszkał olejowski pan gubernator. Inne budowle (baraki dla żołnierzy, stajnie, budynki gospodarcze) zapewne nie wystawały poza poziom palisady.



www.youtube.com/watch?v=NqXpMNz1Ymw#t=3328





 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Komentarze
Brak komentarzy.
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Dodaj komentarz
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl


Copyright © Kazimierz Dajczak & Remigiusz Paduch; 2007-2020