Olejów na starych pocztówkach
Dodane przez Remek dnia Kwietnia 26 2010 01:07:02

Olejów na starych pocztówkach


(Uaktualnione 19 czerwca 2018)

Uwaga: Korespondencję z kartek publikujemy w osobnych artykułach.



Pocztówki z Olejowa to dzisiaj rarytas. Nie wydawano ich w zbyt wielkim nakładzie. Pewnie i zapotrzebowanie nie było wielkie. Olejowa nie można przecież porównać z takim Złoczowem czy Załoźcami. Upływający czas również zrobił swoje i zapewne wiele egzemplarzy zostało bezpowrotnie zniszczonych. Użyty papier był też często dość lichej jakości - szczególnie ten "wojenny".

Coś jednak zachowało się do naszych czasów. W zbiorach administratorów i przyjaciół strony "Olejów na Podolu" jest już potężna kolekcja 31 różnych pocztówek z Olejowa i jednej karty korespondencyjnej. Dwa inne skany nadesłali nam Pan Sergei Nikolsky ze Lwowa oraz jeden z naszych Czytelników.




01. Olejów.


oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka koniec XIX wieku

Olejów pocztówka koniec XIX wieku rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Druk. Nakład F. Dubrawskiego, fotografa w Zborowie. Brak daty wydania. Kartka nie była w obiegu.

Bardzo stara pocztówka, zapewne z lat 90-tych XIX wieku. Prymitywna technika wykonania (zwykły druk, cieńszy papier), miejsce na korespondencję na awersie, oraz tzw. "długi adres" na rewersie - nie stosowany już po 1905 roku - to wszystko wskazuje na koniec XIX wieku. Samo zdjęcie użyte do pocztówki mogło być wykonane wcześniej, ale trudno powiedzieć kiedy. Na pewno jednak niniejsza kartka jest najstarszym znanym widokiem Olejowa.

I bardzo możliwe, że jest to część krótkiej serii widokówek. Na zdjęciu jest widok na zabudowania dworskie (tu zasłonięte przez drzewa) i cerkiew grecko-katolicką pod wezwaniem Świętego Mikołaja. Mimowolnie przychodzi na myśl kościół rzymsko-katolicki Świętego Michała Archanioła. A także sam dwór hrabiów Wodzickich. Przynajmniej te dwa ważne widoki olejowskie też powinny się znaleźć na pocztówkach, obok grecko-katolickiej cerkwi. I na pewno tak było. Jak widać na przykładzie innych miejscowości, dwory i świątynie były najczęściej fotografowanymi motywami. .

Kto z takich kartek korzystał? Chyba nie stali mieszkańcy Olejowa. Turyści też rzadko się w te okolice zapuszczali. Przychodzą tu na myśl przede wszystkim goście hrabiów Wodzickich, a zwłaszcza uczestnicy polowań, czasem kilkudniowych. Kartki były w ciągłej sprzedaży na poczcie, można było na takiej pocztówce wysłać komuś pozdrowienia, czy zabrać ją do domu jako pamiątkę. Część nakładu pewnie pan Dubrawski sprzedawał u siebie w Zborowie, dla kolekcjonerów różnych miejscowych widoków. I nakład ten nie był zbyt duży - zapewne kilka setek egzemplarzy, na pewno nie tysiące. Przy małym zapotrzebowaniu wystarczało to na kilka lat.

I ciekawostka - widok terenu dworskiego. Z rzeczonego fragmentu niewiele można rozpoznać. Wyróżniają się jedynie regularne, ciemne formacje drzew iglastych. Na fotografii są już dość stare - zapewne zasadzono je w początkach XIX wieku, w czasach hrabiów Starzeńskich. Wtedy - gdy były młodsze i niższe - pięknie je przycinano i prowadzono, czego ślady widać na zdjęciu. Wówczas dwór olejowski stał w pięknym, malowniczym miejscu. Nie było cerkwi i innych budynków: pusta trawiasta łąka, w tle zielone wzgórze. A w środku biały dworek, okolony niskimi, pielęgnowanymi drzewkami. Nad wyglądem i jego otoczenia trudzili się różni wynajęci architekci - wśród nich Jan Moszyński, jedyny znany nam z nazwiska, odnotowany w księgach kościelnych w 1838 roku


Olejów pocztówka koniec XIX wieku zbliżenie

(kliknij żeby powiększyć)




Kolejne pocztówki pochodzą z okresu I wojny światowej i były wykorzystywane przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. Olejów był wtedy przez jakiś czas ważnym punktem strategicznym, w czasie walk pozycyjnych stanowił bezpośrednie zaplecze frontu. W wiosce stacjonował szpital oraz sztaby i formacje tyłowe różnych jednostek - jak piekarnia polowa, wojskowa rzeźnia i (często uwieczniany na zdjęciach) wielki plac prowiantowy, do którego prowadziły tory polowej kolejki. Przez wieś przewijało się wielu żołnierzy, którzy znajdowali tu wypoczynek po frontowych walkach, czy też wyruszali stąd na urlopy do domu.

Z myślą o nich produkowano widoczne w naszej kolekcji pocztówki i zdjęcia. Takie karty pocztowe z widokami miejscowości były bardzo popularne w czasie I wojny światowej. Pozwalały przesłać bliskim "egzotyczne" widoki z dalekich stron, gdzie zaniósł żołnierski los. Aparaty fotograficzne były wtedy jeszcze bardzo drogie, i - przede wszystkim - dość duże i nieporęczne. Można je było wozić w oficerskim kuferku, lecz nie w żołnierskim plecaku. Niewielu więc mogło z nich korzystać. Dla większości pozostawały tylko gotowe pocztówki. W przypadku miast wykorzystywano zapewne także wzory przedwojenne - np. charakterystyczne budowle, jak dworce kolejowe, zabytki, itp. W przypadku mniejszych miejscowości - jak Olejów - wzory takich kartek dla żołnierzy trzeba było dopiero stworzyć.

Wiosną 2018 roku udało się pozyskać duży zbiór pamiątek po saskim żołnierzu, w tym aż 17 nowych fotografii z Olejowa. Był to dla nas przełomowy moment w badaniu dziejów tych widokówek, oraz ich datowaniu. Plutonowy (Unteroffizier) Hans Barchmann z Lipska służył przy sztabie niemieckiej dywizji. Jak wynika z korespondencji, był zatrudniony w polowej księgarni. W takich miejscach, oprócz książek i gazet, zazwyczaj sprzedawano też karty pocztowe. Plutonowy Barchmann miał więc łatwy dostęp do tych kartek - i wysyłał je swojej rodzinie. Najcenniejsze dla nas jest to, że część tych zdjęć wydatował - podając miesiąc wykonania fotografii.

Historia wojennych olejowskich pocztówek zaczyna się latem 1917 roku. W okolice wioski przybyła wtedy niemiecka 92. dywizja piechoty. Jeden z żołnierzy tej dywizji - w przedwojennych czasach prawdopodobnie zawodowy fotograf - w sierpniu i wrześniu 1917 roku wykonał serię zdjęć na szklanych negatywach. Najwięcej było widoków z Olejowa, gdzie stacjonował sztab 92. dywizji. Ale w serii znalazły się także zdjęcia z Białokiernicy i Trościańca Wielkiego. I być może inne, o których jeszcze nie wiemy (na przykład Białogłowy, gdzie mieścił się Soldatenheim - Dom Żołnierza).

Te widokówki ze szklanych negatywów stanowiły pierwsze wydanie olejowskich pocztówek. Technicznie rzecz biorąc były to zwykłe zdjęcia, pełniące funkcję pocztówki. Wywołane w tradycyjny sposób, na papierze fotograficznym z liniami i miejscem na znaczek nadrukowanymi na rewersie. Jakość tych zdjęć jest bardzo ładna, a powiększenia ujawniają mnóstwo szczegółów. Ale ich produkcja była na pewno dość czasochłonna, a na kartki musiało być wielu chętnych. Powstało więc drugie wydanie - już profesjonalne pocztówki, zapewne bardziej masowa produkcja, wykonane w technice światłodruku. Wydawcą, sygnowanym na rewersie, był flensburski fotograf, pan H. Wilms, w czasie wojny żołnierz 2. kompanii karabinów maszynowych w 33. pułku piechoty Landwehry. Nie wiemy jednak, czy pan Wilms był też autorem oryginalnych zdjęć - czy też może otrzymał szklane negatywy od innego fotografa?

Naszym zdaniem w polowym zakładzie fotograficznym pana H. Wilmsa mogły być wydane aż 44 pocztówki z widokami Olejowa i okolic. Wskazuje na to numeracja na odwrocie ośmiu pocztówek, których skanami dysponujemy. Trzy pierwsze cyfry (244) to numer serii. Dwie ostatnie cyfry to numery kolejnych wzorów pocztówek.

24400 Olejow am Serett. Dorfbewohner.
24403 Olejow am Serett. Schloß.
24008 Olejow am Serett. Dorfstraße.
24409 Olejow am Serett. Schloß.
24430 Olejow am Serett. Feldbäckerei.
24431 Olejow am Serett. Schlachterei.
24432 Olejow am Serett. Marketenderei.
24443 Olejow am Serett. Proviant-Amt.


Oprócz wymienionych tu motywów w niniejszym artykule mamy też skany kolejnych dwunastu zdjęć z tej samej serii pięknych pierwowzorów na szklanych negatywach, z kolekcji po saskim żołnierzu Hansie Barchmann. Niestety nie znamy jeszcze ich numeracji w serii światłodruków pana Wilmsa.

? Olejow am Serett. Am Brunnen.
? Olejow am Serett. Proviantamt der 92. Inf. Div.
? Olejow am Serett. Feld-Proviantamt der 92. Inf. Div.
? Olejow am Serett. Schlosskapelle
? Olejow am Serett. Besuch Sr. Kgl. Hoheit des Prinzen Eitel Friedrich
? dwa widoki pałacu na tej samej kartce
? łaciński kościół
? plac prowiantowy, jeszcze inne ujęcie
? tory kolejki wąskotorowej
? rzeka Łopuszanka
? widok na Olejów od strony cmentarza grecko-katolickiego
? widok na zabudowania dworskie od strony cmentarza grecko-katolickiego

W wymienionej kolekcji była też trzynasta kartka - pałac olejowski w zimie - której niestety nie udało nam się kupić. A być może i inne, o których nie wiemy.

Jak widać na tym zestawieniu, potwierdzone jest już istnienie 20 olejowskich pocztówek, które prawdopodobnie wchodziły w skład serii światłodruków pana Wilmsa. W zbiorach mamy także (pochodzące z tej samej serii szklanych negatywów) siedem kartek z Białokiernicy i jedną kartkę z Trościańca Wielkiego. Ale nie wiemy, czy były one ujęte w tej numeracji. Tak że pewnie wiele widoków wojennego Olejowa czeka jeszcze na odkrycie. Może kiedyś na nie trafimy?




02. Olejow am Serett. Schloß.


(Olejów nad Seretem. Pałac.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost awers

Olejów pocztówka Feldpost rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Numer serii 24409. Kartka nie była w obiegu, nie można jej wydatować (użyte do pocztówki zdjęcie wykonano prawdopodobnie jesienią 1917 roku). Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Jest to dla nas rarytas - pierwsze zdjęcie ukazujące wygląd olejowskiego pałacu. Przed 2012 rokiem nie mieliśmy jeszcze żadnego materiału ikonograficznego, jak ten budynek wyglądał.

Pocztówka przedstawia stronę frontową pałacu, z głównym wejściem. Było ono od strony zacienionej, o czym świadczą nasadzenia drzew iglastych. Stronę nasłonecznioną możemy zobaczyć na następnej pocztówce.

Budynek jest w bardzo dobrym stanie, nie widać żadnych uszkodzeń. Przy bramie wjazdowej widać wojenne "dodatki" - po lewej stronie drewniana budka wartownicza, po prawej tablica "Fernsprecher" (punkt telefoniczny). Otwarta pozostaje kwestia, kiedy dwór Wodzickich został doprowadzony do stanu znanego z opowiadań przedwojennych mieszkańców. Czyli same osmalone po pożarze ściany, bez dachu i okien. Na pewno stał jeszcze w lutym 1918 roku, gdy front był już daleko na wschodzie, czyli nie został zniszczony w czasie I wojny światowej.




03. Olejow am Serett. Schloß.


(Olejów nad Seretem. Pałac.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost awers

Olejów pocztówka Feldpost rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Numer serii 24403. Datowana według stempla poczty polowej na 19 marca 1918, jednak użyte zdjęcie zostało wykonane około sierpnia / września 1917 roku. Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Widok olejowskiego pałacu od drugiej strony - czyli od tarasu (i zapewne ogrodu). Pnącza na ścianach (winorośl?) wskazują, że była to strona lepiej nasłoneczniona od tej z poprzedniego zdjęcia. Pewnie na nią wychodziły okna pokojów Wodzickich i pałacowej jadalni. Przed budynkiem murowany taras widokowy i na nim jakieś rośliny w dużych doniczkach. Zapewne palmy. W dużym powiększeniu wyglądają na uschnięte. Może nie miał już kto ich zanieść do oranżerii przed pierwszymi przymrozkami w 1915 lub 1916 roku? Pod tarasem było zapewne jakieś pomieszczenie - piwnica lub oranżeria. Po prawej stronie zdjęcia (na krótkiej ścianie) widać boczne wejście do pałacu, używane na codzień przez służbę i zatrudnionych u hrabiów oficjalistów. Widoczne na poprzedniej pocztówce główne wejście do pałacu było zarezerwowane dla rodziny właścicieli i ich gości.

Po lewej stronie zdjęcia są jeszcze dwa piękne, kilkusetletnie stare drzewa. Po grubości pnia drzewa na pierwszym planie widać, że rosły tutaj na długo przed budową olejowskiego pałacu. A być może nawet przed czasami króla Sobieskiego. Mogły pamiętać najazdy Tatarów. Tych pięknych drzew również nie oszczędzono. Za czasów ZSRR jakiś gorliwy idiota uznał te pomniki przyrody za pamiątki polskości. I ścięto je na opał razem z innymi drzewami z hrabiowskiego parku, sadzonymi już za czasów Starzeńskich i Wodzickich. Obecnie jest w tym miejscu pusty plac.




04. Olejow (Ostgalizien). Besuch des Prinzen Eitel Friedrich in Olejow.


(Olejów Galicja Wschodnia. Odwiedziny arcyksięcia Eitela Fryderyka w Olejowie)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka była w obiegu pocztowym. Zdjęcie zostało wykonane 2 sierpnia 1917 roku.

Na fotografii widać główne wejście do olejowskiego dworu, pnącza przy ścianie i drzewka w donicach. Osoby na zdjęciu są podpisane na rewersie kartki.

"Odwiedziny Jego Królewskiej Wysokości Wielkiego Księcia Eitela Fryderyka Pruskiego w 92 dywizji piechoty i wizytacja 1 pomorskiego pułku artylerii polowej nr 2 w Olejowie dnia 2 sierpnia 1917.
Osoby: (od prawej do lewej)
1. Wielki książę Eitel Fryderyk
2. Generał dywizji [Theodor] Melior, ekscelencja, dowódca 92 dywizji piechoty
3. Kapitan sztabu generalnego Berrer, szef sztabu generalnego dywizji
4. Rotmistrz von Kieckebusch, adiutant 92 dywizji piechoty"




05. Schloss Olejow (Ostgalizien).


(Pałac Olejów - Galicja Wschodnia.)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917 Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Z obiegu pocztowego. Brak informacji o wydawcy. Datowana według korespondencji na rewersie na 3 sierpnia 1917. Zdjęcie wykonane prawdopodobnie w końcu lipca lub pierwszych dniach sierpnia 1917 roku.

Na fotografii widać dwa ujęcia olejowskiego dworu.




06. Olejow am Serett. Marketenderei.


(Olejów nad Seretem. Markietanowie / cywilni robotnicy przy wojsku)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1918

Olejów pocztówka Feldpost 1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Z obiegu pocztowego. Numer serii 24432. Datowana według stempla poczty polowej na 6 lipca 1918, jednak zdjęcie zostało wykonane około września (?) 1917 roku. Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych). Stempel: K. D. Feldpost -6. 7. 18. 11-12 V. b.




06. Olejów - Markietanowie

(starsze wydanie tej samej pocztówki)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym.

Ciekawostka, że ludzie na pierwszym planie zdjęcia mogli być mieszkańcami Olejowa. Młody człowiek po prawej stronie jest podobny do Gabriela Mądrzyckiego - może to właśnie on? Na zbliżeniu ładnie też widać prymitywną, drewnianą taczkę - zapewne wyrób miejscowy.


Olejów pocztówka Feldpost 1918 zbliżenie

(kliknij żeby powiększyć)





07. Nie podpisany widok Olejowa


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Data wykonanania zdjęcia w okolicach września (?) 1917 roku.

Zdjęcie zostało zrobione tuż przed (lub tuż po) fotografii z markietanami. Wóz konny przy słupie telegraficznym i ciężarówka stoją w tym samym miejscu. Na fotografii widać tory polowej kolejki wąskotorowej, przecinające drogę. Droga jest w trakcie utwardzania. Część powyżej torów jest częściowo zasypana tłuczniem lub drobnymi kamieniami, część na pierwszym planie jeszcze nie.




08. Olejow am Serett. Dorfbewohner.


(Olejów nad Seretem. Mieszkańcy wioski.)

Zdjęcie nadesłał Pan Sergei Nikolsky ze Lwowa, serdecznie dziękujemy.



Olejów pocztówka Feldpost

Olejów pocztówka Feldpost rewers

(kliknij żeby powiększyć)



Światłodruk. Numer serii 24400. Kartka nie była w obiegu, nie można jej wydatować (zdjęcie wykonane wczesną jesienią 1917 roku). Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Na zdjęciu jest widok w stronę wzgórza z cmentarzem greckokatolickim i cerkwią Świętego Ilji, pełniącą funkcję kaplicy cmentarnej. Widzimy stroje Olejowian. Dziecko na pierwszym planie nosi wysoką austriacką czapkę polową. Po prawej stronie zdjęcia widać żołnierza niemieckiego w charakterystycznej płaskiej czapce polowej bez daszka. Jak zauważył Pan Henryk Śliwa, na niektórych drzewach brak liści, na innych jeszcze są. Mogłoby to wskazywać na początek jesieni, jako datę wykonania zdjęcia. Ludzie też są raczej lekko ubrani, za wyjątkiem staruszka w kożuchu.




08. Olejów - mieszkańcy wioski

(starsze wydanie tej samej pocztówki)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym.




09. Olejow am Serett. Dorfstraße.


(Olejów nad Seretem. Ulica w wiosce.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)



Światłodruk. Numer serii 24400. Kartka nie była w obiegu, nie można jej wydatować (prawdopodobnie około roku 1917). Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Uzupełnienie fotografii powyżej. Mogło być wykonane tuż przed ujęciem z grupą mieszkańców Olejowa. Ta sama wiejska ulica, prowadząca w kierunku cmentarza grecko-katolickiego i starej cerkwi, lecz fotografujący stał nieco dalej, za zakrętem. W głębi zdjęcia widać zbierającą się grupę ludzi i niemieckich żołnierzy.




09. Olejów - ulica w wiosce

(starsze wydanie tej samej pocztówki)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym.




10. Olejów - kościół rzymsko-katolicki


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917 Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Z obiegu pocztowego. Brak informacji o wydawcy. Datowana według korespondencji na rewersie na 19 października 1917. Zdjęcie wykonane prawdopodobnie w sierpniu 1917 roku.

Możemy zobaczyć, jak wyglądał olejowski kościół po remoncie w latach 1897-1907. Niestety krótko się cieszyli parafianie swoją odnowioną świątynią. Kościół ucierpiał w czasie wojny - pociski uszkodziły dach i okna, a także doszło do jakiś zniszczeń wewnątrz. Na fotografii widać uszkodzoną wieżę, dach jest już jednak prowizorycznie załatany (różnice odcieni pokrycia). Wobec zubożenia parafii właściwy remont świątyni rozpoczął się dopiero w 1925 roku - a ostatecznie zakończył w 1938, tuż przed kolejną wojną.




11. Schlosskapelle in Olejow.


(Kaplica pałacowa w Olejowie.)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie wykonane prawdopodobnie w sierpniu 1917 roku.

Na widokówce jest olejowska cerkiew grecko-katolicka pod wezwaniem Św. Mikołaja. Podpis nie jest jednak całkowicie błędny. Dzieje tej świątyni sięgają czasów najazdów tatarskich. W końcu XVII wieku rzeczywiście była w tym miejscu kaplica zamkowa. Po jednym z napadów Tatarów została spalona olejowska cerkiew parafialna Świętego Ilji. Ocaleli parafianie przenieśli się do kaplicy zamkowej, która odtąd stała się miejscową świątynią - i tak zostało do dziś. Zniszczoną przez Tatarów cerkiew świętego Ilji odbudowano dopiero w 1760 roku, lecz pełniła ona już tylko funkcję kaplicy cmentarnej.

Ciekawostka, że obok cerkwi widać jakieś krzyże (groby), których nie ma na publikowanej dalej fotografii z 1915 roku. Być może jakiś wojenny cmentarzyk?




12. Olejow am Serett. Am Brunnen.


(Olejów nad Seretem. Przy studni.)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie wykonane prawdopodobnie w sierpniu lub wrześniu 1917 roku.

Ciekawy widok studni (kiernicy?) przy której pojono konie.




13. Olejow am Serett. Feldbäckerei.


(Olejów nad Seretem. Piekarnia polowa.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1917/1918

Olejów pocztówka Feldpost 1917/1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Numer serii 24430. Kartka nie była w obiegu, więc nie można jej wydatować (zdjęcie wykonane prawdopodobnie około sierpnia 1917 roku). Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Fotografia przedstawia wozy niemieckiej mobilnej piekarni polowej i żołnierzy rąbiących dla niej drewno na opał. W skład jednostki stacjonującej w Olejowie wchodziło 12 takich wozów. Są ustawione przodem do fotografującego, co widać po mniejszych kołach i siedzeniach dla woźniców. Kominy były prawdopodobnie zdejmowane na czas transportu. Za wozami widać duże woskowe namioty



Jak takie piece na kołach wyglądały z drugiej strony, możemy się przekonać na skanie innej pocztówki z Wikipedii. Przedstawia ona podobne piekarnie polowe na cesarskich manewrach koło Prenzlau (Uckermark) w 1911 roku. U nas zamieszczamy tylko pomniejszone zdjęcie i link do oryginału w dużej rozdzielczości na stronie wikimedia.org.


(kliknij żeby obejrzeć)





14. Olejow am Serett. Schlachterei.


(Olejów nad Seretem. Rzeźnia.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Numer serii 24431. Kartka nie była w obiegu, więc nie można jej wydatować (prawdopodobnie zdjęcie wykonano jesienią 1917 roku). Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych).

Widokówka przedstawia budynek (budynki?) w Olejowie zaadaptowane przez niemieckie wojsko na wojskową rzeźnię. Nasz współpracownik i Dobrodziej zidentyfikował to miejsce:

"Jest to obecnie centralny punkt Olejowa. Odbywają się tam wszystkie uroczystości kościelno-państwowe gminy Olejów. Schody w lekko zmienionej formie i konfiguracji wiodą do krzyża, figurki MB i pomnika upamiętniającego zniesienie pańszczyzny! Były to drzewiej schody na górę Matrony. Obok po lewej jest (stara) droga na Bzowicę, do kościoła i na cmentarz. Obok płynie - a raczej płynęła - Łopuszanka, przed mostkiem staw z którego właśnie czerpano wodę do tych jatkowych czynności. Kazimierz zrobił piękny film o stadku gęsi lecących na rzeczony stawik z drogi do Bzowicy. Pod schodami obecnie biegnie droga Załoźce-Zborów. "




14. Olejów - rzeźnia

(starsze wydanie tej samej pocztówki)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Widokówka jest podpisana "Zima 1917/18", lecz na drzewach liściastych na wzgórzu widać jeszcze liście. Prawdopodobniejsza data wykonania zdjęcia - wczesna jesień 1917 roku.




15. Olejow am Serett. Proviant-Amt.


(Olejów nad Seretem. Urząd prowiantowy.)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1918

Olejów pocztówka Feldpost 1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Z obiegu pocztowego. Numer serii 24443. Datowana według stempla poczty polowej na 9 czerwca 1918, jednak zdjęcie pochodzi prawdopodobnie z sierpnia 1917 roku. Verlag H. Wilms, Flensburg, z. Z. im Felde, Ldw.-Inft. Rgt. 33, 2. M.-G.-K. (tłum.: wydawnictwo H. Wilms, Flensburg, czasowo w polu, 33. pułk piechoty Landwehry, 2. kompania karabinów maszynowych). Stempel: K. D. Feldpost -9. 6. 18. 04 (reszta cyfr niewidoczna). Stempel cenzury wojskowej w Alzacji "Mülhausen (Els.) 1 P.K. geprüft und zu befördern".

Widokówka przedstawia starą szkołę w Olejowie, w czasie wojny zajętą przez wojsko i używaną jako magazyn żywności. Wydawano tutaj zaopatrzenie stacjonującym w okolicy oddziałom. Część okien jest zamurowana. Przy drzwiach widać wóz konny, na który żołnierze ładują jakieś worki. Niżej, na drodze stoi wojskowa ciężarówka, być może Mannesmann-MULAG, przy niej starszy wiekiem żołnierz (może oficer?).




16. Proviantamt der 92. Inf. Div. Olejow (Ostgalizien) Aug. 1917.


(Urząd prowiantowy niemieckiej 92. dywizji piechoty. Olejów (Galicja Wschodnia) sierpień 1917.)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu. Zdjęcie wykonane w sierpniu 1917 roku.

Okolice urzędu prowiantowego w starej szkole olejowskiej. Na torach polowej kolejki wąskotorowej stoją platformy z jakimiś zapasami w drewnianych beczkach. Na pierwszym planie wóz z oznaczeniami Czerwonego Krzyża - zapewne ze szpitala polowego lub jednego z punktów sanitarnych - załadowany tymi beczkami. W tle olejowskie domy.




17. Olejow am Serett. Proviantplatz.


(Olejów nad Seretem. Plac prowiantowy)

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1917/1918

Olejów pocztówka Feldpost 1917/1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Światłodruk. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu, nie można jej wydatować. Być może jest to późniejszy dodruk jednej z pocztówek z serii wykonanej w 1917 roku przez H. Wilmsa. Sama fotografia pochodzi z sierpnia 1917 roku.

Zdjęcie robione od strony drogi na Bzowicę. Po lewej widać kawałek drogi w kierunku Załoziec z mostkiem przez Łopuszankę. Za drzewami po prawej budynek starej szkoły, po pożarze jest teraz inny dach, tu kopertowy a obecnie dwuspadowy. W budynku teraz mieści się "likarnia", czyli olejowska wiejska przychodnia zdrowia. Oprócz wozów z sianem dobrze widać tory polowej kolejki wąskotorowej (biegnące z dwóch kierunków w stronę lewego dolnego narożnika zdjęcia)




17. Olejów - plac prowiantowy

(starsze wydanie tej samej pocztówki)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym.




18. Olejów - plac prowiantowy.


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie pochodzi z sierpnia 1917 roku.

Inne ujęcie placu prowiantowego z wozami z sianem.




19. Widok Olejowa, podpisany odręcznie "Platz vor dem Proviantamt"


("Plac przed urzędem prowiantowym")

oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Z obiegu pocztowego. Brak informacji o wydawcy. Datowana według korespondencji na rewersie na 1 grudnia 1917. Zdjęcie pochodzi z sierpnia 1917 roku.

Widok tematycznie wiąże się z poprzednimi kartkami. Nakryta brezentem, przypominająca namiot konstrukcja w środku zdjęcia po prawej - to wielki stóg siana. Na przednich pocztówkach widać go było ze zdjętą plandeką, w czasie załadunku siana na wojskowe podwody.




20. Prowiantamt 92. I.D. in Olejow.


(Urząd prowiantowy 92. dywizji piechoty w Olejowie)

oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie pochodzi z sierpnia 1917 roku.

Zdjęcie wykonane tuż przed (lub tuż po) ujęcia z poprzedniej fotografii. Wozy stoją w tych samych miejscach. Lepiej za to widać całość placu, w tym wagoniki z beczkami (sfotografowane też na innej pocztówce z niniejszego artykułu).




21. nie podpisany widok Olejowa - rzeka Łopuszanka.


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie pochodzi z sierpnia lub września 1917 roku.

Widok na rzekę Łopuszankę, przepływającą przez Olejów.




22. nie podpisany widok Olejowa


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie prawdopodobnie pochodzi z sierpnia 1917 roku.

Widok na Olejów ze wzgórza z cmentarzem grecko-katolickim. W centrum zdjęcia widać namioty i przenośne piece piekarni polowej (patrz pocztówka z piekarnią).




23. nie podpisany widok Olejowa


oryginał w zbiorach Pana Eugeniusza Drozdowskiego



Olejów pocztówka Feldpost 1917

Olejów pocztówka Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Brak informacji o wydawcy. Kartka nie była w obiegu pocztowym. Zdjęcie pochodzi z sierpnia lub września 1917 roku.

Widok na Olejów z jednego z pobliskich wzgórz. Kompleks białych budynków po lewej to prawdopodobnie zabudowania dworskie.




24. nie podpisany widok Olejowa. (wersja 1)


(oryginał w zbiorach prywatnych)



Olejów foto Feldpost 1917

Olejów foto Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Z obiegu pocztowego. Brak informacji o wydawcy. Datowana według korespondencji na rewersie na 17 grudnia 1917. Zdjęcie zostało zrobione zimą 1917 roku.

Jest to widok z góry Matrony na Rutkę. W centrum zdjęcia niemiecka piekarnia wojskowa. W pobliżu Olejowa front ustabilizował się na długie miesiące, więc mobilne piekarnie z pocztówki nr 6 zastąpiono widoczną na fotografii stałą konstrukcją. Zapewne wypiekano tutaj chleb dla całej niemieckiej dywizji, której sztab i różne oddziały tyłowe stacjonowały w wiosce. Za piekarnią droga Zborów - Załoźce, za drogą - góra Goudy, po prawej w oddali stara droga na Łopuszany, obecnie droga na Łopuszany biegnie przez widoczne w oddali wzgórze. Być może w jednym z tych domów poniżej drogi mieszkał Fabian Tomczyszyn.




24. nie podpisany widok Olejowa. (wersja 2)


oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów foto Feldpost 1917

Olejów foto Feldpost 1917 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Inny egzemplarz wzoru zamieszczonego wyżej. Z obiegu pocztowego. Brak informacji o wydawcy. Datowana według korespondencji na rewersie na 19 grudnia 1917.




25. nie podpisany widok Olejowa.


(oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu")



Olejów foto Feldpost 1917/1918

Olejów foto Feldpost 1917/1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Z obiegu pocztowego, fragment listu składającego się z co najmniej trzech kartek. Brak informacji o wydawcy. Użyty w korespondencji termin "Waffenruhe" (zawieszenie broni) datuje pocztówkę na okres między 5 grudnia 1917 a 15 lutego 1918 r. Samo zdjęcie zostało oczywiście wykonane wcześniej, zapewne na początku jesieni 1917 r.




26. Niemieccy żołnierze przed olejowską chatą, luty 1918.


(oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu")



Olejów foto Feldpost 1918

Olejów foto Feldpost 1918 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia w formie pocztówki. Nie była w obiegu pocztowym. Na awersie datujący napis ołówkiem w języku niemieckim - "Olejów (Galicja), połowa lutego 1918 roku".

Na zdjęciu czterech niemieckich żołnierzy pozuje przed olejowską chatą. W tle w drzwiach kobiety i dzieci. Ciekawostka, że widoczne są numery domu - 83 i 83 A. Pozwala nam to spróbować odgadnąć, kim są mieszkańcy Olejowa, uchwyceni przypadkiem na tym wojennym zdjęciu.

Według ksiąg kościelnych, dom nr 83 należał do grecko-katolickiego rodu Romanków (Romankiw). Zapewne także jego dobudówka, oznaczona numerem 83 A.

Mieszkało tu trzech braci Romanków, synów Ilji i Kseni z domu Zajać, wraz z żonami i dziećmi. Wasyl - mąż Krystyny zd. Rebryk, Iwan - mąż Eudokii zd. Robak i Petro - mąż Anny zd. Miaskowskiej. Być może to kobiety i dzieci z tej rodziny są widoczne na fotografii. Mały chłopiec w prawych drzwiach (83 A) to może być Michajło Romanków, rocznik 1910, syn Iwana. Czy kobieta za nim to jego matka, Eudokia z domu Robak, czy też któraś ze stryjenek (Krystyna zd. Rebryk lub Anna zd. Miaskowska), trudno już ocenić.


Olejów pocztówka Feldpost 1918 zbliżenie

(kliknij żeby powiększyć)





27. cerkiew grecko-katolicka w Olejowie.


(oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu")



Olejów foto cerkiew 1915 awers

Olejów foto cerkiew 1915 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Fotografia. Datowana według napisu na 1915 rok. Na odwrocie tekst w języku polskim "Olejów 1915 kościół rk.".

W opisie jest błąd, budynek na zdjęciu to na pewno olejowska cerkiew grecko-katolicka, a nie kościół rzymskokatolicki. Przed świątynią, przy metalowym parkanie, stoi trzech żołnierzy.




Czy istniały także widokówki z Olejowa z dwudziestolecia międzywojennego? Nie wiemy, to już pokaże czas. Ale jest duże prawdopodobieństwo, że tak. W Olejowie od czasów austriackich była poczta z kilkuosobowym personelem, obsługująca parę sąsiednich miejscowości. A właśnie na pocztach najczęściej sprzedawano takie pocztówki. W wiosce była też gospoda, w latach 30-tych Olejów był opisywany w przewodnikach turystycznych. Na pewno trafiali tu ludzie z zewnątrz, czyli potencjalni nabywcy takich kartek. Nie musiały to być duże serie. 1-2 wzory w niewielkim nakładzie wystarczałyby zapewne na wiele lat. W sąsiedztwie Olejowa, w osadzie Halczyna Dolina, w końcu lat 30-tych zamieszkał i otworzył swój zakład zawodowy fotograf, J. Płocharz. Mógł być jednym z wytwórców takich pocztówek.

Jeśli ktoś z naszych Czytelników posiada inny wzór pocztówki z Olejowa (w tym szczególnie coś z lat przedwojennych), bardzo prosimy o wiadomość.




Dodatek - karta korespondencyjna, wysłana z Olejowa.


oryginał w zbiorach administratorów strony "Olejów na Podolu"



Olejów Karta Korespondencyjna 1892 awers

Olejów Karta Korespondencyjna 1892 rewers

(kliknij żeby powiększyć)


Nie jest to pocztówka, lecz karta korespondencyjna, wysłana z Olejowa 30 sierpnia 1892 roku. Co ciekawe, już 1 września - czyli po dwóch dniach - dotarła do Wiednia, o czym świadczy drugi stempel pocztowy. W dniu wysłania karta została zapisana we dworze olejowskim. Ktoś ze służby zaniósł ją na pocztę. Ówczesny poczmistrz, pan Romuald Jelita Borzemski, przybił stempel. O godzinie 17.30 w Olejowie zatrzymał się konny wóz pocztowy, kursujący na trasie Załoźce - Zborów. Po godzinie 19.35 przesyłka była już w Zborowie, gdzie przekazano ją dalej, do jakiegoś pociągu jadącego do Lwowa. 31 sierpnia rano lwowscy pocztowcy przekazali list do wagonu pocztowego zmierzającego do Wiednia. W porównaniu z naszymi czasami szybkość wydaje się imponująca, szczególnie że chodziło o zwykłą tanią kartkę pocztową za dwa krajcary, nie żadną przesyłkę ekspresową. Należy jednak pamiętać, że wówczas niewielu ludzi umiało czytać i pisać, a jeszcze mniej korzystało z usług poczty. Przesyłek więc było niewiele i łatwiej je było sortować. Zapewne odbywało się to jeszcze w wagonie pocztowym na trasie Zborów - Lwów, a na dworcu we Lwowie gotowy pakiet z listami na trasę wiedeńską został szybko dołączony do innych takich przesyłek, dla których Lwów był stacją tranzytową.

Autorką listu była hrabina Józefa Wodzicka, wdowa po hr. Kazimierzu, czyli kartka jest jednocześnie jej autografem i ciekawą pamiątką historyczną dla administratorów projektu "Olejów na Podolu". Adresatem kartki była wiedeńska hurtownia win, firma Robert Schlumberger, Johannesgasse 21.