Szkoła w Olejowie
Dodane przez Remek dnia Marca 11 2009 03:42:17

Wiejska szkoła i nauczyciele z Olejowa w latach 1826-1940.

(uaktualnione lipiec 2012)


W tym artykule gromadzimy dane o wiejskich nauczycielach i szkole w Olejowie w latach 1826-1940. Tych nazwisk udało się zgromadzić całkiem sporo, ale to na pewno nie wszystkie. Jeśli pojawią się kolejne źródła, ten materiał zostanie uaktualniony. Prosimy też o pomoc naszych Czytelników - przede wszystkim o nazwiska nauczycieli ze starych świadectw, wraz z datą, jaki to był rok szkolny.


WIEJSCY NAUCZYCIELE ZE SZKOŁY W OLEJOWIE

(pogrubioną czcionką wyróżniono nauczycieli z lat międzywojennych i wojennych)

NAUCZYCIEL:

POTWIERDZONE LATA PRACY:

UWAGI:

Cygasz (imię NN)

1939

Drewnicka Stefania

1913

Drozda Paweł

1906

Fischer Zofia

1896-1899

Freindorf Julia

1904

Hofmokl Ludwik

1906

Horpeniuk Wł.

1938-1941

Kowal Karol

1924-1931

w latach 1933-1938 był kierownikiem szkoły w Milnie

Kubicka Helena

1911-1912

Kubicki Józef

1906-1907

Lasocki Stanisław

1907-1914

poprzednio nauczyciel w Dorofijówce powiat Skałat

Łobur Ilja

1940

Maćków (Maćkiw ) Petro

1939-1940

Madurowicz Jan

1859-1869

Matwijejówna Zofia

1908

Medwidówna Katarzyna

1929-1939

w roku szkolnym 1939/40 nauczycielka w Trościańcu Wielkim

Molikowski Maryan

1913

Neszel (imię NN)

1940

Pawłowski Walerian

1929-1940

poprzednio nauczyciel w Trościańcu Wielkim,
w roku 1944 zamordowany przez UPA

Sikora Andrzej

1874-1900

Smagacz Marya

1900-1905

Srokowski Władysław Antoni

1924

Stelmachowa Helena

1924

Strumieński Arseni

1869-1873

Studzinski Aleksy, ksiądz

1826

Trentówna Helena

1909

Turecka Jadwiga

1905

Zając (imię NN)

1937-1939





ODSZUKANE W RÓŻNYCH ŹRÓDŁACH WIADOMOŚCI O SZKOLE W OLEJOWIE


ZA CZASÓW AUSTRIACKICH:

1820 i wcześniejsze
nie występuje

1826 (1)
szkoła parafialna (greckokatolicka)
prowizoryczny nauczyciel: Aleksy Studzinski, proboszcz

W późniejszych schematyzmach 1828-1854 (poza rokiem 1832) brak już wzmianek o greckokatolickich szkołach parafialnych - być może niektóre wciąż istniały, ale nie wiadomo do kiedy.

1832 ze schematyzmu duchowieństwa grecko-katolickiego archidiecezji lwowskiej (2)
W Olejowie była greckokatolicka szkoła parafialna.

1858 (3)
Według współczesnego opracowania ukraińskich Olejowian w roku 1858 w wiosce powstała szkoła z dwoma językami nauczania, polskim i ukraińskim. Do szkoły należało 28 hektarów ziemi z sadem i pasieką. Przy szkole była również prowadzona szkółka drzew owocowych i kursy rolnicze dla starszej młodzieży. Z 260 dzieci w wieku szkolnym naukę podjęło tylko 114. Z 1285 mieszkańców wioski jedynie 341 umiało czytać i pisać.

Część informacji powyżej pochodzi prawdopodobnie z "Rysu geograficzno-statystyczny złoczowskiego okręgu szkolnego". Patrz zapis pod rokiem 1884 (4)

1859
Według zapisu w księdze chrztów parafii rzymskokatolickiej w Olejowie w lutym tegoż roku Jan Madurowicz, "professor schola triv. ex Olejow", był ojcem chrzestnym Julianny Besteckiej, córki Józefa Besteckiego, zarządcy olejowskiej owczarni hr. Wodzickiego

1861 (5)
szkoła parafialna
liczba uczniów: 39
nauczyciel: Madurowicz Jan
ur. ok. 1828 w Złoczowie

Zapis w księdze ślubów parafii rzymskokatolickiej w Olejowie, że 2 lutego 1861 r. tutejszy nauczyciel szkolny, pan Jan Madurowicz, szlachcic, urodzony w Złoczowie, syn ekonoma Macieja Madurowicza i Marii z domu Radziejewskiej, kawaler, lat 33 (czyli urodzony ok. r. 1828), wymieniony pod numerem domu 8, ożenił się z panną Józefą Oborską, szlachcianką, lat 25, urodzoną w Byczkowie w Czortkowskiem, córką ekonoma Józefa Oborskiego i Julianny z domu Sokulskiej, wymienioną pod tym samym numerem domu 8 w Olejowie. Świadkami ślubu byli: pan Łukasz Szczepkowski, pisarz gminy Olejów i pan Józef Bestecki, nadzorca/kierownik owczarni(?).

1862 (6)
szkoła parafialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 40

Według olejowskiej księgi ślubów w końcu października 1862 (data dzienna zasłonięta zszywką) pan Jan Madurowicz, kierownik szkoły w Olejowie, był świadkiem na ślubie pana Franciszka Raszewicza, nadleśniczego z Monastyrka Brodzkiego, z panną Katarzyną Witwicką, zamieszkałą w majątku ziemskim w Łopuszanach.

1863 (7)
szkoła parafialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 43

1864 (8)
szkoła parafialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 39

1865 (9)
szkoła parafialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 40

Według źródła "Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien" 1862-1865 szkoła olejowska podlegała konsystorzowi grecko-katolickiemu.

1866 (10)
szkoła ludowa trywialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 44

1868 (11)
szkoła ludowa trywialna Olejów
nauczyciel: Madurowicz Jan
liczba uczniów: 50

1869 (12)
szkoła ludowa trywialna
nauczyciel: Madurowicz Jan
(w roku 1873 był już nauczycielem w Kabarowcach a w roku 1875 kierownikiem szkoły dwuklasowej w Jeziernej)

1869
Arsen Strumieński mianowany nauczycielem szkoły ludowej w Olejowie
przez c.k. Radę szkolną krajową
(Gazeta Lwowska. Rok wydania 59. Nr. 105. Poniedziałek 10. Maja 1869)

1870 (13)
szkoła ludowa trywialna
nauczyciel: Strumieński Arsenius

1871 (14)
szkoła ludowa trywialna
nauczyciel: Strumieński Arsenius

1872 (15)
szkoła ludowa trywialna
nauczyciel: Strumieński Arseni

1873 (16)
szkoła ludowa trywialna
nauczyciel: Strumieński Arseni

W tym samym 1873 roku nauczyciel szkoły trywialnej Arseni Strumieński jest odnotowany w olejowskiej księdze ślubów parafii rzymskokatolickiej. 23 lutego 1873 był świadkiem ślubu Ignacego Sarzyńskiego z Rozalią Żelasko.

1874 (17)
szkoła ludowa
nauczyciel: Sikora Andrzej

Według nagrobka na olejowskim cmentarzu rzymskokatolickim:
Andrzej Sikora
emer. kierownik tut. szkoły
ur. 15 V 1842
zm. 5 X 1910

1874

Na podstawie orzeczeń Wyższej Rady szkolnej krajowej co do zreorganizowanych szkół Rada szkolna okręgowa w Złoczowie 31 sierpnia 1874 r. rozpisała konkurs na posady nauczycielskie w różnych szkołach w powiatach złoczowskim, brodzkim i kamioneckim (inserat w piśmie "Szkoła. Tygodnik pedagogiczny." nr 37 z 10 września 1874).

Na tej liście była też szkoła etatowa w Olejowie, z płacą 300 złotych reńskich rocznie, posadę prezentuje (czyli wypłaca pensję i prowadzi nadzór) Rada szkolna miejscowa wspólnie z dworem. Stanowisko objął Andrzej Sikora, dotąd tymczasowy nauczyciel w szkole olejowskiej (najstarsza wzmianka o nim z marca 1874 - patrz inserat poniżej - więc na pół roku przed w/w konkursem)

[źródło: Szkoła. Tygodnik pedagogiczny. Organ Towarzystwa Pedagogicznego. Rok VII. Nr 13. We Lwowie 26. marca 1874).]



Podziękowanie.

W. pan Józef Kokurewicz darował dla szkoły tutejszej mapę dużą Europy, na gwiazdkę dla dzieci różne rzeczy, na nagrody dla dzieci wydał także pewną kwotę pieniężną, a dla nauczyciela sprowadza książki najlepszych pedagogów. Podając szlachetne czyny, godne naśladowania, do publicznej wiadomości, składa podpisany najserdeczniejsze podziękowanie.

W Olejowie 4. marca 1874.

Andrzej Sikora, nauczyciel.

[źródło: Szkoła. Tygodnik pedagogiczny. Organ Towarzystwa Pedagogicznego. Rok VII. Nr 51. We Lwowie 17. grudnia 1874.]



Mianowania.

C. k. krajowa Rada szkolna zamianowała Andrzeja Sikorę, zastępcę nauczyciela szkoły pospolitej w Olejowie, rzeczywistym nauczycielem tejże szkoły.

1875 (18)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1876 (19)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1877 (20)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Jędrzej

1878 (21)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Jędrzej

1879 (22)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1880 (23)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1881 (24)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1882 (25)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1883 (26)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1884 (27)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

Dodatkowe informacje ze statystyk złoczowskiego okręgu szkolnego: (4)
Szkoła etatowa, założona w r. 1858, do której na 260 uzdatnionych uczęszcza 114 dzieci posiada pasiekę szkolną, i szkółkę drzew owocowych, 60 szczep., 100 płonek. Powierzchnia ogrodu szkolnego 28,77 ara. Język wykładowy polski i ruski. Przy szkole zaprowadzono przed kilku laty kurs rolniczy dla starszej młodzieży, który przyczynia się do podniesienia rolnictwa i chowu bydła.
W r. 1884 na 1613 mieszkańców umiało czytać 341.

1885 (28)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1886 (29)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1887 (30)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1888 (31)
szkoła ludowa jednoklasowa (męska)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1888
Zapis w księdze ślubów parafii rzymskokatolickiej w Olejowie, że 29 sierpnia 1888 r. nauczyciel Andrzej Sikora z Olejowa był świadkiem ślubu dwójki mieszkańców Hukałowiec, Andrzeja Wołka i Marii Grabas.

1892 (32)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1894 (33)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej

1896 (34)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Fischer Zofia, zastępca

1897 (35)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Fischer Zofia, zastępca

1898 (36)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Fischer Zofia, zastępca

1899 (37)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Fischer Zofia, zastępca

1900 (38)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Smagacz Marya, zastępca

1901 (39)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka nadetatowa: Smagacz Marya, zastępca

1903 (40)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Sikora Andrzej
nauczycielka: Smagacz Marya, nadetatowa, zastępca

1904 (41)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczycielka: Freindorf Julia, prowizoryczna
nauczycielka: Smagacz Marya, nadetatowa, zastępca

1905 (42)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczycielka Turecka Jadwiga, prowizoryczna.
nauczycielka nadetatowa: Smagacz Marya, zastępca

1906 (43)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Hofmokl Ludwik, prowizoryczny
nauczyciel nadetatowy: Kubicki Józef, prowizoryczny
nauczyciel: Drozda Paweł, zastępca

1907 (44)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel: Kubicki Józef, prowizoryczny

1907
Zapis w księdze chrztów parafii rzymskokatolickiej w Olejowie, że 10 listopada 1907 został ochrzczony Karol Józef Lasocki (ur. 4.11. 1907), syn Stanisława Lasockiego, kierownika szkoły (łac. "dirigens scholae") olejowskiej i Marii Wiktorii z domu Stępkowskiej. Jako adres zamieszkania w rubryce "numer domu" zapisano: "szkoła". Rodzicami chrzestnymi byli Andrzej Sikora, emerytowany nauczyciel z Olejowa i Codestina Stępkowska, żona Mieczysława - właściciela dóbr Manajów.

Stanisław Lasocki pracował poprzednio jako nauczyciel w Dorofijówce powiat Skałat - wymieniają go c.k. schematyzmy z lat 1905 i 1906. Kierował szkołą olejowską co najmniej do 1914 roku. Rodzina Lasockich opuściła Olejów w czasie I wojny światowej lub wojny polsko-ukraińskiej 1918-19. W latach międzywojennych mieszkali na Wołyniu.

1908 (45)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel kierujący: Lasocki Stanisław
nauczycielka: Matwijejówna Zofia, tymczasowa

1909 (46)
szkoła ludowa jednoklasowa (mieszana)
nauczyciel kierujący: Lasocki Stanisław
nauczycielka: Trentówna Helena

między rokiem 1909 a 1910 awans ze szkoły jednoklasowej na dwuklasową.

1910 ze schematyzmu duchowieństwa grecko-katolickiego archidiecezji lwowskiej (47)
W Olejowie była szkoła 2-klasowa z językiem wykładowym polskim. Liczba dzieci obrządku grecko-katolickiego: 107.

1910 ze sprawozdania z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1910 (48)

W wypożyczalni i czytelni Towarzystwa Szkoły Ludowej w Olejowie znajdowało się 69 książek i 4 tytuły prenumerowanych czasopism.

1911 (49)
szkoła ludowa 2-klasowa (mieszana)
nauczyciel kierownik: Lasocki Stanisław
nauczycielka: Kubicka Helena

1912 (50)
szkoła ludowa 2-klasowa (mieszana)
nauczyciel kierownik: Lasocki Stanisław
nauczycielka: Kubicka Helena

1912
Stefania Drewnicka mianowany nauczycielką szkoły 2-klasowej w Olejowie
przez c.k. Radę szkolną krajową
(Gazeta Lwowska. Rok 102. Nr. 177. Niedziela, 4 Sierpnia 1912)

1913 (51)
szkoła ludowa 2-klasowa (mieszana)
nauczyciel kierownik: Lasocki Stanisław
nauczycielka: Drewnicka Stefania
nauczyciel: Molikowski Maryan, tymczasowy

Stara szkoła w Olejowie
Stara szkoła w Olejowie, wybudowana w końcu XIX wieku.
(zdjęcie z 2008 r.)



Rok szkolny 1918/19 (3)
Za czasów ukraińskiego państwa we Wschodniej Galicji - Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej - w olejowskiej szkole nauczano następujących przedmiotów: Prawo Boże (czyli religia), język ukraiński, język rosyjski, arytmetyka, geografia, historia Ukrainy, przyrodoznawstwo, śpiew. Językiem wykładowym był ukraiński, mowa polska została ze szkoły wyrugowana (podobnie jak na całym terytorium Galicji pod ukraińską władzą).

Trudno powiedzieć, jak na tą tolerancję ukraińskiego państwa zareagowali nauczyciele i uczniowie narodowości polskiej. W innych miejscowościach zwykle polska kadra nauczycielska odmawiała pracy, a większość polskich uczniów bojkotowała szkoły. Nie wiemy, czy było tak i w Olejowie. W każdym razie po zakończeniu wojny polsko-ukraińskiej i nastaniu "polskiej okupacji" Polacy nie odwdzięczyli się Ukraińcom w podobny sposób. W latach międzywojennych szkoła olejowska była dwujęzyczna, z polskim i ukraińskim językiem wykładowym


LATA MIĘDZYWOJENNE:

1924 (52)
szkoła powszechna publiczna 3-klasowa
budynek własny, o 2 salach szkolnych
język wykładowy: polski
Przy szkole znajduje się ogród (4 morgi) dla nauczycieli i grunt orny (2 morgi) oraz dwuizbowe mieszkanie dla kierownika szkoły.

nauczyciel:
Srokowski Władysław Antoni
ur. 1877
wyznanie: rzymskokatolickie
narodowość: polska
stan cywilny: żonaty
nauczyciel od 1.?.1897
charakter służby: kierownik szkoły
kwalifikacja zawodowa: egzamin kwalifikacyjny

nauczyciel:
Kowal Karol
ur. 1889
wyznanie: rzymskokatolickie
narodowość: polska
stan cywilny: żonaty
nauczyciel od 1.09(?).1921
kwalifikacja zawodowa: egzamin dojrzałości

nauczycielka:
Stelmachowa Helena
ur. 1885
wyznanie: greckokatolickie
narodowość: ruska
stan cywilny: zamężna
nauczycielka od 15.9(?).1891
kwalifikacja zawodowa: egzamin dojrzałości


Dzieci szkolne z Olejowa lata 20-te
Dzieci szkolne z Olejowa razem z nauczycielem
nieznana data zdjęcia - lata 20-te?
(nadesłała Pani Helena Młynek zd. Szkotak z Nowogardu)


1929 (*)
Szkoła Powszechna 3-klasowa w Olejowie
kierownik szkoły: Kowal Karol
opiekunka oddziału: Medwidówna Katarzyna

Podpisy Katarzyny Medwidówny i Karola Kowala
Podpisy Katarzyny Medwidówny i Karola Kowala


1929
Walerian Pawłowski kierownik 3 klasowej publicznej szkoły powszechnej w Trościańcu Wielkim
rozporządzeniem Kuratorium O. S. L. z 18 czerwca 1929 został mianowany kierownikiem 5 klasowej publicznej szkoły powszechnej w Olejowie
Gazeta Lwowska. Rok 119. Nr. 154. Wtorek, 9 lipca 1929

lata 30-te (3)
W pięcioklasowej szkole w Olejowie były dwa języki wykładowe: polski i ukraiński. W szkole pracowało czterech nauczycieli, w tym jedna nauczycielka Ukrainka.

I tutaj powstaje pytanie, czy w tym czasie nie wynajmowano w wiosce jakiś dodatkowych pomieszczeń? Z zapisów w kronice szkoły w Załoźcach Starych wynika, że przyznawany wyższy status szkoły (czyli jak w przypadku Olejowa z 3-klasowej na 5-klasową) był też obwarowany warunkiem posiadania odpowiedniej ilości sal lekcyjnych.

1930 (*)
5-klasowa Szkoła Powszechna w Olejowie
kierownik szkoły: Pawłowski Walerian
opiekunka oddziału: Medwidówna Katarzyna

Podpisy Katarzyny Medwidówny i Waleriana Pawłowskiego
Podpisy Katarzyny Medwidówny i Waleriana Pawłowskiego


1931 (*)
5-klasowa Szkoła Powszechna w Olejowie
opiekun oddziału: Kowal Karol

1932 (*)
5-klasowa Szkoła Powszechna w Olejowie
kierownik szkoły: Pawłowski Walerian
opiekunka oddziału: (...) /nieczytelny podpis/

Podpisy NN nauczycielki i Waleriana Pawłowskiego
Podpisy NN nauczycielki i Waleriana Pawłowskiego


1937 (*)
Publiczna Szkoła Powszechna w Olejowie
kierownik szkoły: Pawłowski Walerian
opiekunka oddziału: Medwidówna Katarzyna

W tym samym 1937 roku rozpoczęła się budowa nowej szkoły w Olejowie.

Budowę nowej szkoły rozpoczęto w 1937 roku. W roku 1939 była jeszcze bez dachu, budowę dokończyli Rosjanie. Przedtem szkoła była za ciasna, wszystkie klasy się nie mieściły. Uczono w mieszkaniach u Żydów, min u Katza i innych. (*)

Nauczycielem w Olejowie był Zając. (*)

Nowa szkoła w Olejowie od frontu
Nowa szkoła w Olejowie od frontu
(zdjęcie z 2007 r.)


Nowa szkoła w Olejowie od podwórza
Nowa szkoła w Olejowie od podwórza
(zdjęcie z lat 50-tych)


1938 (*)
Publiczna Szkoła Powszechna w Olejowie
kierownik szkoły: Pawłowski Walerian
opiekun oddziału: Horpeniuk Wł.

Podpisy Wł. Horpeniuka i Waleriana Pawłowskiego
Podpisy Wł. Horpeniuka i Waleriana Pawłowskiego


1939 (*)
Publiczna Szkoła Powszechna III stopnia im. Tadeusza Kościuszki w Olejowie
Kierownik szkoły: Walerian Pawłowski
Opiekunka klasy: Katarzyna Medwid

Szkoła w Olejowie została przemianowana na 7-klasową.
Uczyło się w niej 190 uczniów i pracowało 7 nauczycieli

1) Pawłowski Walerian, kierownik szkoły
2) Horpeniuk Wł.
3) Cygasz - nauczyciel języka ruskiego
4) Zając - nauczyciel rachunków
5) Maćków
6) ?
7) ?

1940 (*)
dyrektor szkoły: (...) /nieczytelny podpis/ Petro Michajłowicz
wychowawca: Horpeniuk W.
nauczyciel: Łobur Ilja Jakowlewicz
nauczyciel: Pawłowski Walerian

Dodatkowe dwa nazwiska - uczyli od października 1939:
Neszel z Załoziec, uczył rosyjskiego
Maćków / Maćkiw Petro Michajłowicz z Olejowa

Podpisy nauczycieli z czasów radzieckich
Podpisy nauczycieli z czasów radzieckich


rok szkolny 1940/41 (3)
Do szkoły uczęszczało 230 uczniów i pracowało 14 nauczycieli

1941 (*)
dyrektor szkoły: (...) /nieczytelny podpis/
wychowawca: Horpeniuk

Za czasów okupacji niemieckiej w Generalnej Guberni istniały tylko 4-letnie szkoły ludowe, więc pewnie taką stała się szkoła olejowska.

Cytowana praca panów Krywonisa i Łemegi wymienia pod rokiem 1944, że w szkole w Olejowie uczyło się 155 uczniów i pracowało dwóch nauczycieli, Nestor Kostielnyj i Horpiniuk. Dzieci polskie uczyły się na parterze, a ukraińskie na piętrze. Zastanawiam się, czy to błąd w dacie, bo od początku roku 1944 w okolicach Olejowa trwały już walki sowiecko-niemieckie. Czy w tych warunkach mogła trwać nauka? Być może ten zapis odnosi się do okresu wcześniejszego, np. do samego początku roku szkolnego 1943/44 - czyli jesieni 1943.

W czasie walk w nowej szkole mieścił się niemiecki magazyn wojskowy, a w starej szkole szpital. Nowa szkoła została poważnie uszkodzona i nim ją odremontowano po wojnie, dzieci musiały uczyć się na dwie zmiany w starej szkole.



WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA:

(1) Schematismus des Königreiches Galizien und Lodomerien. Für das Jahr 1826. Lemberg, gedruckt bey Peter Piller.

(2) Schematismus universi venerabilis cleri Archidioeceseos Metropolitanae graeco catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1832. Leopoli. Impressum in typographia Petri Piller.

(3) Володимир Кривоніс, Микола Лемега: ”Рідне Село”. Оліїв 2008.

(4) Rys geograficzno - statystyczny złoczowskiego okręgu szkolnego wraz z dokładnym opisem poszczególnych miejscowości obu powiatów (złoczowski i brodzki). Opracował Bronisław Sokalski. Nakładem Towarzystwa pedagogicznego oddziału złoczowskiego. Złoczów 1885.

(5) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial-Staats-Druckerei.

(6) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1862. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial - Staats - Druckerei.

(7) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1863. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial - Staats - Druckerei.

(8) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1864. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial - Staats - Druckerei.

(9) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1865. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial - Staats - Druckerei.

(10) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1866. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial-Staats-Druckerei.

(11) Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1868. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial-Staats-Druckerei.

(12) Galizisches Provinzial-Handbuch für das Jahr 1869. Lemberg. Aus der k. k. galiz. Aerarial-Staats-Druckerei.

(13) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1870. Lwów. Z c. k. galicyjskiej drukarni rządowej. 1870.

(14) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1871. Lwów. Z drukarni E. Winiarza. 1871.

(15) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1872. Lwów. Z drukarni E. Winiarza. 1872.

(16) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1873. Lwów. Z drukarni E. Winiarza. 1873.

(17) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1874. Lwów. Z drukarni E. Winiarza. 1874.

(18) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1875. Lwów. Z drukarni A. J. O. Rogosza. 1875.

(19) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1876. Lwów. Z drukarni A. J. O. Rogosza. 1876.

(20) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1877. Lwów. Z drukarni A. J. O. Rogosza. 1877.

(21) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1878. Lwów. Z drukarni A. J. O. Rogosza. 1878.

(22) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1879. Lwów. Z drukarni "Dziennika Polskiego". 1879.

(23) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1880. Lwów. Z drukarni "Dziennika Polskiego". 1880.

(24) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1881. Lwów. Nakładem galic. c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego. 1881.

(25) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1882. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego. 1882.

(26) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1883. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego. 1883.

(27) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1884. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego. 1884.

(28) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1885. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. 1885.

(29) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1886. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1886.

(30) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1887. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1887.

(31) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1888. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1888.

(32) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1892. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1892.

(33) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1894. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1894.

(34) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1896. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego (Zarządca Wł. J. Weber). 1896.

(35) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1897. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1897.

(36) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1898. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1898.

(37) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1899. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1899.

(38) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1900. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1900.

(39) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1901. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1901.

(40) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1903. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca Wł. J. Weber. 1903.

(41) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1904. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1904.

(42) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1905. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1905.

(43) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1906. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1906.

(44) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1907. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1907.

(45) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1908. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1908.

(46) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1909. Lwów. Nakładem c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1909.

(47) Шематизмъ всего клира греко-католицкои митополичои архіепархіи львовскои на рокъ 1910. Рочникъ 66. Лвов. Накладомъ архіепархіяльного клира. 1910.

(48) Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1910. Kraków 1911. Nakładem Towarzystwa Szkoły Ludowej.

(49) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1911. Lwów. Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1911.

(50) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1912. Lwów. Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1912.

(51) Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkiem księstwem krakowskiem na rok 1913. Lwów. Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa. Z drukarni Władysława Łozińskiego - Zarządca J. Niedopad. 1913.

(52) Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Opracował Seweryn Lehnert. Lwów 1924. Nakładem Wydawnictwa Książek Szkolnych w Kuratorjum okręgu szkolnego lwowskiego. Odbito w drukarni Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich pod zarządem Józefa Zielińskiego.

(*) Skany starych świadectw szkolnych z Olejowa i informacje od naszych Czytelników



I na koniec coś z moich wspomnień rodzinnych. Prababcia, Katarzyna Krzywa (z domu Juźwin) opowiadała kiedyś o swojej nauce w szkole w Olejowie. Było to w końcu XIX wieku, zapewne w latach 1896-1898 (prababcia urodziła się w 1888 r.). Zapamiętałem jedną rzecz, która mnie w tym opowiadaniu mocno zdziwiła - i pewnie dlatego zachowała się w pamięci do dzisiaj. Otóż za szkolnych lat mojej prababci olejowskie dzieci prawie nie używały papieru. Był bardzo drogi i mało kogo było stać na zeszyt. Nauka odbywała się na tabliczkach, po których pisano specjalnymi rysikami. Później taki napis dawało się łatwo zetrzeć - i można było pisać od nowa. Trudno powiedzieć, jak długo wykorzystywano tabliczki w olejowskiej szkole. W latach 20-tych - co już wiem z opowiadań babci - dzieci pisały już w normalnych zeszytach, używając ołówków i atramentu. Tabliczki odeszły wiec w zapomnienie. Ale np. w Niemczech takich tabliczek i rysików używano w szkołach aż do lat 50-tych XX-wieku (np. w Bawarii). Wciąż można je kupić w internecie.

Owe tabliczki była to prosta drewniana ramka, formatu zbliżonego do A4, w którą wstawiono cienką, wypolerowaną taflę łupka. Nie mam jeszcze - niestety - żadnego materiału ikonograficznego o tym z Galicji. Więc jako ilustracji użyję obrazów szwajcarskiego malarza Alberta Ankera (1831-1910) a reszty niech dokona Wasza wyobraźnia. Na miejsce tych szwajcarskich dzieci z końca XIX wieku spróbujcie sobie wyobrazić ich olejowskich rówieśników - trochę inaczej (i zapewne biedniej) ubranych, ale zajętych podobnymi czynnościami przy takich samych tabliczkach. Więc jakąś Waszą prababcię czy praprababcię odrabiającą zadanie domowe. Lub pradziadka/prapradziadka z rozbawieniem obserwującego "bazgroły" młodszego braciszka. Czy wreszcie rozpacz dziecka, które straciło swoją tabliczkę. Bo niestety ten łupek był kruchy i łamliwy. Często pękał, np. przy upadku tabliczek na ziemię. Dla ówczesnego, niezamożnego dziecka z galicyjskiej wioski pewnie spora tragedia, a w domu awantura i może nawet "lanie". Dla rodziców wydatek, bo trzeba wysupłać trochę "centów" i iść do sklepiku jakiegoś Izraelity po nową tabliczkę. Ciekawe, czy można je było kupić na miejscu w Olejowie, czy też trzeba było chodzić aż do Załoziec?





Rysiki do takich tabliczek były dużo cieńsze od naszych ołówków. Wykonywano je z jakiegoś twardego materiału - może grafitu? Nie sposób ich z niczym pomylić, bo na papierze czy drewnie nie da się nimi pisać. Nie zostawiają żadnego śladu. Są przeznaczone wyłącznie do łupkowych tabliczek. Tu na zdjęciu przedstawiam kilka "ogryzków" takich rysików z mojej kolekcji. Niestety, nie olejowskich, tylko poniemieckich, z mojego Stargardu. Ale tamte w Olejowie były zapewne podobne.



A poniżej kawałek łupkowej tabliczki z wykopalisk mojego brata (niemiecka, prawdopodobnie z początku lat 20-tych), z próbką takiego rysikowego pisma. Tabliczka ze zdjęcia po jednej stronie (tu widocznej) miała linie do nauki pisania, a po drugiej kratki do nauki rachunków. Starsze typy tabliczek (XIX-wieczne) nie posiadały żadnych kratek ani linii.



Jeśli ktoś będzie zainteresowany tabliczkami i rysikami, to zachęcam do użycia niemieckich słów Schiefertafel (tabliczki) i Schiefergriffel (rysiki) w wyszukiwarce internetowej. I także polecam ten temat współczesnym ukraińskim Olejowianom. W pracy panów Krywonisa i Łemegi są zdjęcia wielu pamiątek z przeszłości. Może i takie tabliczki czy rysiki jeszcze gdzieś się zachowały w Olejowie, zapomniane w jakimś kącie na strychu? Warto zachować je zachować choćby na ilustracji, bo młodsze pokolenia już nic o tym nie wiedzą.