"Załoźce" Sadoka Barącza cz.2
Dodane przez Remek dnia Czerwca 08 2008 13:02:30
[źródło: Załoźce. Skreślił Ks. Sadok Barącz. W Poznaniu. Czcionkami i w komisie W. Simona, 1889.] Zachowano oryginalną pisownię.

Kościół.

Pierwotnie parafijanie załozieccy w Podkamieniu odprawiali swe nabożeństwo. W roku atoli 1519 Tatarzy zburzyli kościół wraz z klasztorem.

Więc gdy brakło Dominikanów, pobożna pani Jadwiga Kamieniecka poczęła myśléć o wzniesieniu kościoła w Załoźcach. Zdaje się, że początkowo był drewniany kościółek, gdyż obecny, dosyć okazały, z twardego materyjału w stylu częściowo gotyckim, w kształcie krzyża, z dwoma kaplicami budowany, na początku wieku siedmnastego wykończony został. Długość kościoła wynosi 30 metrów, szerokość od ramienia do ramienia krzyża 22 metrów. Nawa kościoła znacznie węższa. W wielkim ołtarzu jest obraz Matki Najświętszéj, na zasuwie Ś. Jakób apostół. W presbiterium na przeciw ambony ołtarz poświęcony relikwijom z Obrazem Matki Bozkiéj. W kaplicy po prawéj stronie wchodząc do kościoła w jednym ołtarzu obraz świętéj Trójcy, w drugim S. Jan Nepomucen. W kaplicy po lewéj stronie w jednym ołtarzu Pan Jezus na krzyżu, w zasłonie Serce Pana Jezusa; w drugim ołtarzu S, Antoni Padewski, którego uroczystość okazale z odpustem bywa tu obchodzoną.

Kościół konsekrował Jan Zamojski, biskup bakowski, w roku 1639. Zdezolowany wewnątrz i zewnątrz zrestaurował około roku 1726 Józef Potocki, jak to napis obok chóru a cornu Evangelii świadczy: Anno Dni MDCXXXIX Ego Joannes Zamojski Episcopus Bacoviensis ecclesiam hanc Załozcensem parochialem consecravi cum coemeterio et IV campanis de consensu J. E. R. Andreae Gembicki Episcopi Luceoriensis sub titulo Immaculatae Conceptionis B. M. V. SS. Stanislai Epi et M. Jacobi Apostoli, Ursulae et 11,000 M M, Dominica dedicationis IV post Pentecosten. Cura J. M. D. Constantini Korybut Ducis Wiśniowiecki, quam postea desolatam reparavit J. M. D. Josephus Potocki Palat Kijoviensis. M. D. R. E. 1738. Zdaje się, że w tym roku napis ten położono. Do tegoż odnosi się napis koło małych bocznych drzwi kościoła:

Fundament założyło państwo Kamienieckie
A dokończył Korybut Xiążę Wiśniowieckie
1639 konsekrował Zamojski xiądz Sufragan lwowski,
Restaurował waleczny Generał kijowski
Pan na Brodach, Zbarażu i Stanisławowie
Drugi w męztwie Herkules i Cicero w mowie,
Który lubo z ojczystego pisze się Potoka,
Nie zgasi sławy tego, nie zapluśnie oka
Wiek żaden; gaśnie słońce, gdy zachodzi w morze,
Ten potok domu tego nie zgasi w honorze. 1774.

Spoczywają téż tu ciała według napisu w kaplicy ex cornu Evangelii:

D. O. M.

Quiescunt hic magnorum cineres virorum: Constantini Korybut ducis Wisniowiecki Palat. Russ. Janusii et Alexander, Eugenia Tyszkiewiczowna, Janusii sponsa Marianna Zamojska, Ursula Mniszkówna sponsa ducis Wisniowiecki Constantini et cet. de Zbaraż translati. Exposuit muro nomina gratus amor 1738. Temezwary P. Z.


Nad wielkiemi drzwiami pod chórem napisano na murze: Ten kościół po spaleniu dnia 7 kwietnia 1857 przez wielebnego ks. Wincentego Zielińskiego, proboszcza załozieckiego, własnym kosztem wewnątrz roku 1859 odnowiony został. W tém samém miejscu przy wchodzie na chór ks. Kwilecki proboszcz napisał: Tu Konstanty Korybut z synami swoimi Januszem, Aleksandrem w młodości zmarłemi, sam będąc syty wieku, czeka dnia wielkiego, godny potomek rodu Giedyminowego. Umarł ... Siedmdziesiąt Ruski wojewoda, boju mężny, obrońca .... swoboda. Znał go król wiernym sobie, a prawem ojczyzny, sprzyjał zawsze, zaszczycił aż do siwizny. Piérwszy syn Janusz idąc przodków zacnych torem, a zostawszy Zbarazkich włości sukcessorem, żołniérz wielki i poseł koniuszy koronny w lat trzydziestu i piątym tu poszedł do trumny. Po temu kiedy wojennéj dosłużył się sławy, król Władysław ztąd polnéj podpisał buławy. Ale konającego zastawszy przysłany, tylko westchnął na widok śmierci niespodzianéj. Drugi trzy dni cześnikiem koronnym przebywszy, w dwudziestym trzecim roku świat ten porzuciwszy, ojca z bratem przodkując tu w grobie zamknięty, twojego głosu słucha Boże niepojęty. Który aby im przyniósł pomyślne zbawienie, uczyń kto czytasz proszę choć jedno westchnienie. Compusuit gratitudo 1717 anno. Amor obligatorius exposuit muro nomina verus amor sacer.

W kaplicy a cornu Epistolae napisano: Roku 1731 za Benedykta XIII, papieża, Augusta wtórego, króla polsk. przy bytności fundatorów Józefa i z Leszczyńskich Wiktoryi Potockich, wojew. kijows., wprowadzone jest Bractwo Szkaplerza przez X. Orańskiego Bisk. Belińsk. 1739. Za Klemensa XII, Augusta III, fundat. Józefa i z Mniszchów Ludwiki Potockich, Hetm. w. koron. wprowadzony pasek św. Tomasza z Akwinu. Dotąd utrzymuje się jeszcze bractwo różańcowe i świętej Trójcy.

Na osobnéj dzwonnicy murowanéj znajdują się trzy znacznie wielkie dzwony. Na piérwszym: Da pacem Domine in diebus nostris Anno 1606. Mit Gottes hülfe gos mich gerdt Beningk Zu Dancich Z. X. H. M. S. Na drugim: Laudeteur Jesus Christus. In saecula saeculorum Amen. Honor Dei omnipotentis, laus .... sanctissimorum Patronum resonet A. D. 1753 Die 10. X. W. T. S. L. P. Z. Imię Temezwarego proboszcza. Na trzecim: Existente A. R. D. Mathia Andrzejowski Praepositio ecclesiae r. l. Załoscensis A. D. 1840 Fusa per Martinum Stankiewicz.

Kościół należał dawniéj do dyecezyji Łuckiéj. W skutek uchwały rzymskiéj z dnia 12 kwietnia 1796 roku przyłączony został do Archidyecezyji lwowskiéj. Dnia 10 Maja 1726 roku wizytował kościół Stefan Bogusław z Rupniewa na Januszowicach Rupniewski, biskup łucki. Dnia zaś 21 Maja 1738 roku wizytował Adam Wojna Orański, biskup belineński, sufragan łucki. Dnia 21 Października 1742 roku Franciszek Antoni Kobielski, biskup łucki, ochrzcił tu Annę żydówkę. Dnia zaś 30 grudnia ochrzcił: Józefa Ludwika, Stanisława Wojciecha, Ambrożego Konstantyna i Józefa Stanisława Turków, Juliannę Onufrę, Katarzynę Jadwigę, Maryją Magdalenę i Maryjannę Józefę Turczynki. Dnia znowu 18 listopada 1745 roku ochrzcił Marcina, syna Jerzego Halkiewicza. Dnia 11 lutego 1760 wizytował Antoni Erazm Wołowicz biskup łucki. W roku 1821 odprawił tu wizytę kanoniczną Jedrzéj Alojzy hrabia Ankwicz, Arcybiskup lwowski. W roku 1836 wizytował Franciszek de Pau - Pisztek, Arcybiskup lwowski. W roku 1850 wizytował Łukasz Baraniecki, Arcybiskup lwowski. W roku 1864 wizytował Franciszek Ksawery Wierzchlejski, Arcybiskup lwowski. Od 25 Maja do 1 Czerwca 1889 roku OO. Jezuici odprawili tu Misyją. Dnia 22 Siérpnia 1889 po południu przybył tu Jsan kniaź Puzyna, sufragan lwowski, w celu odprawienia wizyty kanonicznéj. Postać smukła, ascetyczna wszystkich ujęła. Przemawiał do ludu z namaszczeniem według godności stanowiska swego. Katechezował i bierzmował. Dnia 24 w Sobotę konsekrował Oratoryjum Sióstr Miłosierdzia. Dnia 25 po téj nader pomyślnéj wizycie odjechał do Pieniak.

Metryki poczynają się od roku 1654. Wpisywano z początku chrzty i śluby, umarłych wcale nie zapisywano. Od roku 1723 z nakazu biskupa poczęto téż umarłych wciągać do Metryki. Księgi te zawierają wielką liczbę nawróconych z mahometanizmu, luteranizmu i aryjanizmu. Są tam żydzi, żydówki, a nawet jeden Samarytanin, czyli po naszemu Karaim. Z powodu bladego atramentu pismo jest nieczytelne. W pierwszéj księdze chrztów na stronnicy 242 pod rokiem 1675 piórem zrobiony jest herb Korab z literami A. S. D. S. C. C. P. Z. H. S. po bokach, co ma znaczyć : Andreas Stanislaus Święcicki etc. z niezłym wierszem:

O navis scopulo ventis superato secundis,
Quae columen Patriae praesidiumque vehis,
Donec tua erit puppis, erit justumque decusque
Ex lex sarmatico sanctior imperio,
Divitiis nam animosa tuis recreasque fovesque
Res populi et longas posteritatis opes.


Są tam mniéj znaczące rzeczy wpisane, a na stronnicy 265 zapewne jakiś duchowny dla pociechy dodał:

Kogo Opatrzność piastuje bozka,
Żadnym przypadkiem niech się nie troska,
W żadnym przypadku ten nie szkoduje,
Kogo Opatrzność bozka pilnuje.
Nie tak miedziany mur jest bezpieczny,
Any dyjament tak długowieczny.

Parafija bardzo liczna i rozległa, gdyż położona jest w 24 miejscowościach, a mianowicie: Białogłowy, Blich, Czystopady, Ditkowce, Gontowa, Hnidawa, Horodyszcze, Milno, Nosowce, Neterpińce, Niszkowce, Nosowce, Nowosiółka cum Reniów, Obarzańce, Panosówka, Pleśkowce, Podberezce, Ratyszcze, Seretec, Trościaniec, Wertełka, Zagórze i Zarudzie, razem dusz 7,000.