Architektura kościoła w Trościańcu.
Dodane przez Kazimierz dnia Kwietnia 21 2008 18:59:54
ARCHITEKTURA KOŚCIOŁA

[źródło: Antoni Worobiec "Dzieje parafii i kościoła p.w. Najśw. Serca Jezusa w Trościańcu Wielkim (1906-2006)". Zielona Góra 2006, wyd. Wspólnota Trościanieckich Rodaków w Kosieczynie gm. Zbąszynek. ISBN 83-912004-2-6]

Tak pisał A. Worobiec:

Zdaniem prof. Jana K.Ostrowskiego:"Kościół w Trościańcu Wielkim należy do grupy świątyń wzniesionych na podstawie typowego projektu kościoła na 600 osób, opracowanego w r.1903 przez Tadeusza Obmińskiego, na zlecenie abpa Józefa Bilczewskiego."
Architektura kościoła jak zauważa prof. Ostrowski odbiega nieco od projektu Tadeusza Obmińskiego: w obu przypadkach identyczny jest rzut i układ bryły jednakże w realizowanej budowli występują jednak elementy, których brak w pierwotnym projekcie.

Należy tu dodać, że w ostatnim ćwierćwieczu przed pierwszą wojną światową na terenie archidiecezji lwowskiej, wśród wielu nowowznoszonych kościołów dominował gotyk, lub tzw.: styl przejściowy. Próbą wprowadzenia nowego typu formy architektonicznej miał być projekt Tadeusza Obmińskiego.
Kościół murowany z cegły, otynkowany o prezbiterium ukierunkowanym na północ, złożony z trójprzęsłowej nawy, do której dostawiono na wysokości przęsła środkowego parę prostokątnych kaplic oraz z węższego i niższego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Od frontu do nawy głównej wprowadza aneks, na rzucie prostokąta. W aneksie znajduje się kruchta, do której od wschodu przylega prostokątne pomieszczenie magazynowe, a od zachodu wieża na rzucie kwadratu mieszcząca klatkę schodową na chór muzyczny i wyższą kondygnację wieży. Do północnego przęsła nawy przylegają od wschodu i zachodu dwie zakrystie na rzucie kwadratu. Arkady pomiędzy nawą, prezbiterium i kaplicami półkoliste. Arkada wydzielające kruchtę o wykroju koszowym, w skrajnych przęsłach nawy sklepienia kolebkowe z lunetami. W przęśle środkowym sklepienia gwiaździste, w prezbiterium połowa sklepienia parasolowe. Okna prostokątne zamknięte zaostrzonym łukiem.
Elewację umacniają jednoskokowe przypory. Przy narożnikach nawy i kaplic ustawione ukośnie. Elewacje boczne nawy i kaplic urozmaicają poziomo biegnące płaskie gzymsy, całość zamyka od góry fryz z płyciznami i krzyżami.

Wieża dwukondygnacyjna. Nieistniejąca dziś kondygnacja górna zamknięta szerokim fryzem, wypełnionym płyciznami, półkoliście zamkniętymi: urozmaicają go na całej długości krzyże.
Nieistniejący hełm wieży w formie ostrego namiotowego daszku, ozdobiony był trójkątnymi szczytami, w których umieszczono tarcze zegarowe. Szczyt wieży zdobił metalowy krzyż dominujący nad linią horyzontu panoramy wsi ukrytej w głębokim jarze.

WYPOSAŻENIE
Wnętrze kościoła, w okresie przed adaptacją dla potrzeb liturgicznych cerkwi obrządku greckokatolickiego, pokrywała barwna polichromia o motywach młodopolskich. Wykonał ją artysta malarz Kazimierz Smuczak ze Lwowa, w czasie gdy proboszczem parafii był ks Walenty Garczyński (r.1936). Koszt malowania poprzedzony generalnym remontem dachu i otoczenia kościoła musiał być znaczny, skoro w kronice kościelnej odnotowano kilku hojnych sponsorów, którzy, jak np. Józef Kusiek z Zrębu przeznaczył na ten cel 1 morgę ziemi.

O ł t a r z g ł ó w n y, zakupiony w r.1906 w Monachium, z drzewa dębowego z rzeźbami z masy polichromowanej, w formie figuralnej przedstawia grupę postaci wpatrzoną w Chrystusa Ukrzyżowanego. Nad drewnianą mensą, na tle tabernakulum wznosi się dwumetrowej wysokości krzyż z rozpiętym Chrystusem. Obok stoją w bólu cierpienia pogrążone postacie Matki Bożej i świętego Jana. Ołtarz zachował się in situ (w pierwotnym swym położeniu). Obecnie u podnóża Ukrzyżowanego umieszczono ikonę św. Paraskewii, patronki cerkwi. Ołtarz od nawy głównej, na wysokości trzeciego przęsła odgradza, bogato zdobiony ikonostas. W łuku ikonostasu, w owalach mieszczą ikony 12 Apostołów.
Ikonostas, jak i inne elementy dekoracyjne świątyni datują się od r. 1910.

O ł t a r z e b o c z n e: w zachodniej kaplicy, neogotycki z rzeźbą Najść. Serca Jezusa patrona parafii i kościoła stoi w niezmienionej formie.
A m b o n a renesansowa, dobrze zachowana, tuż przy bocznym ołtarzu, wykonana przez mistrza Jana Wojtowicza z Przemyślan w r.1927, drewniana, polichromowana, częściowo pozłacana, z ośmiobocznym koszem mównicy i takim baldachimem. Kosz podzielony kolumienkami na cztery pola, w nich płaskorzeźby czterech Ewangelistów. Baldachim zdobi ażurowa glorieta.
O ł t a r z b o c z n y w kaplicy wschodniej, neogotycki, zakupiony w r.1906 wraz z innymi ołtarzami. W ołtarzu gipsowa rzeźba Matki Boskiej Niepokalanej. Zachowany w dobrym stanie.
C h r z c i e l n i c a, w tej samej kaplicy, naprzeciw ołtarza, neobarokowa, zakupiona w r.1906, z drewna lipowego, polichromowana i pozłacana, w formie kielicha zdobionego motywem wolut. Na pokrywie grupa rzeźbiarska przedstawia Chrzest Chrystusa. Zachowana w dobrym stanie, od stu lat przyjmuje w poczet wyznawców Chrystusa dzieci obojga wyznań.
O r g a n y zakupione w Brodach w r.1905, odnowione w warsztacie Rudolfa Haase we Lwowie w r.1925 rozbudowane o dodatkowe głosy, czteroregistrowe piszczałki i dudy cynowe, częściowo drewniane, napęd miechem ręcznym, obudowa drewniana z r.1936.
W czasach radzieckich rozebrane, znikome elementy instrumentu znaleźć można w schodach klatki schodowej na wieżą.
O b r a z y:
1. Św.Rodzina, tempera,
2. Hołd Królowej Polski, tempera,
3-16 Stacje Drogi Krzyżowej, oleodruki w ramach drewnianych. Nie zachowały się.
F e r e t r o n y:
1 z rzeźbą Matki Boskiej Niepokalanej,
3 z obrazem Najść. Serca Jezusa,
4 z obrazem św. Józefa. Nie zachowały się.
N a c z y n i a l i t u r g i c z n e: monstrancja, promienista, neobarokowa, metalowa, pozłacana, zdobiona kamieniami półszlachetnymi znajduje się obecnie w miejscowości przesiedlenia parafian w r.1945.
Natomiast kielich półsrebrny z plakietami: Chrystus, Matka Boska i św. Józef, kielich miedziany pozłacany, puszka miedziana, łódka kadzidło uznać należy za zaginione.
K r z y ż p r o c e s y j n y, mosiężny, pozłacany z wygrawerowanym napisem: Ofiara Józefa Dzika i jego żony Anny, 1899r znajduje się miejscu przesiedlenia parafian w r.1945.
S z a t y l i t u r g i c z n e: Inwentarz parafii rzym-kat z dnia 21.10.1938 wylicza łącznie 12 ornatów różnych kolorów, jedwabnych, przeważnie z hierogramem IHS, 6 kap, jedwabnych podstawowych kolorów liturgicznych z hierogramami IHS. Ornaty, kapy, bielizna kościelna, dwa mszały łacińskie, monstrancja i krzyż procesyjny, niektórzy parafianie przywieźli w 1945 r. do nowych miejsc osiedlenia.

W sąsiedztwie kościoła, na wsch. obrzeżu terenu przykościelnego, stoi dobrze zachowana mimo upływu stu lat d z w o n n i c a: murowana w formie masywnej ściany, zwieńczonej trójkątnym szczytem. We wnęce pola szczytu znajduje się rzeźba św. Józefa, prawdopodobnie z poł. XIX w.
W trzech otworach dzwonnicy, półkoliście zamkniętych zawieszono d z w o n y:
1. O wadze 400 kg, z napisem: STANISŁAW; PANU BOGU NA CHWAŁĘ / ZABRANE W CZASIE WOJNY ŚWIATOWEJ W R.1915/ NA PODZIĘKOWANIE ZA PRZYWRÓCENIE WOLNOŚCI OJCZYZNY/ ZE SKŁADEK PARAFIALNYCH W TROŚCIAŃCU WIELKIM TEN DZWON OFIARUJE R.1922; K.SCHWABE /ODLEWARNIA DZWONÓW W BIAŁEJ.
2. Nieistniejący od 1945 r, o wadze 300 kg, z płaskorzeźbą Matki Bożej: dzwon ten został zdjęty i pod koniec r.1944 zakopany na podwórzu ANTONIEGO DZIKA (posesja nr 108 na planie zabudowy wiejskiej) mimo poszukiwań nieodnaleziony.
3. O wadze 200 kg bez napisu; jego dalsze losy nie są do dziś znane.
Zarówno kościół jak i dzwonnica są w dobrym stanie technicznym; Brak górnej kondygnacji wieży, na jej miejscu wzniesiono prymitywną nadbudówkę, pokrytą blachą.

B e n e f i c j u m k o ś c i e l n e stanowiły:
1. d o m m i e s z k a l n y (plebania), położona na zach. od kościoła, na parceli gruntu 828/3 i 828/5 (zarej. w Sądzie Grodzkim w Załoźcach). Była to fundacja mszalna; po 1 Mszy św. Rocznie, za śp. Józefa Dzika i jego żony Magdaleny z Bilów, oraz za śp. Józefa Dajczaka i jego rodziców Jana Agnieszki.
Dom mieszkalny, murowany, wzniesiony za czasów ks. Józefa Pelca, w r.1894, o wymiarach 15x10 m,
pokryty blachą, mieścił w sobie trzy pokoje, kuchnię, spiżarnię i werandę, która stanowiła poczekalnię dla petentów zgodnie z postanowieniami konkordatu proboszczowie pełnili obowiązki urzędnika stanu cywilnego.
W marcu r.1945 ostatni proboszcz rzymskokatolickiej parafii ks. Edward Studziński opuścił wraz z grupą wiernych Trościaniec i wyjechał na zachód.
W późniejszych czasach budynek plebani służył celom szkolnym. Obecnie (2001) stoi opuszczony i chyli się ku ruinie.

Stojące obok b u d y n k i g o s p o d a r c z e: stodoła (14x10 m.) drewniana, kryta słomą, stajnia (10x8xm.) kryta blachą i wozownia służyły gospodarstwu prowadzonemu przez kolejnych proboszczów. Po pożarze w r.1944 zostały rozebrane.

G r u n t y o r n e: SS Miłosierdzia wydzieliły ze swojego obszaru rolnego w Trościańcu parcele 828/2,3,4 o łącznej powierzchni 8 ha.,62 a.,25 m , na łanie Zabrzeziny i pismem z dnia 1.10.1918 darowały parafii jako beneficjum kościelne. Na tymże beneficjum ciążył obowiązek odprawiania sześciu Mszy św. rocznie za darczyńców zakonu zmarłych właścicieli załozieckiego klucza dóbr: Wiśniowieckich, Kamienieckich, Potockich i Miączyńskich.

W następnych latach fundacje mszalne powiększyły się o darowizny:
- Józefa Dzika i jego żony Magdaleny z domu Bil (parcela gruntu nr 828/3)
- Józefa Dajczaka i jego rodziców (parcela gruntu nr 828/4)
- Zofii Sąsiadek-Wodeckiej (parcela nr 330/3)
- Rozalii Dzik z domu Świątkiewicz (jedna morga ziemi)

Za wymienionych wyżej beneficjentów odprawiano po jednej Mszy św. rocznie.
Powyższe informacje zaczerpnięto z Inwentarza Fundacyjnego stanowiącego aneks do Księgi Inwentarzowej Parafii, sporządzonej 21.10.1938 przez ks. Walentego Garczyńskiego, przechowywanej w Archiwum Archidiecezji Lwowskiej (im. Ks. Abpa Eugeniusza Baziaka) w Krakowie.
Akta parafialne Trościańca Wielkiego pod nr 338